Image

Mona Keijzer deelt één dezer dagen haar visie op wonen met de Kamer. Daarbij is de minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening deels gebonden aan het werk van Hugo de Jonge. Sleutelen aan de middenhuurregulering wordt bijvoorbeeld lastig, daar is (nu nog, in ieder geval) politiek draagvlak voor. Maar waar mogelijk zal ze anders doen dan haar voorganger.

Waar De Jonge bleef schipperen tussen ‘wonen is een recht, geen verdienmodel’ en ‘de markt de markt laten’, kiest Keijzer nadrukkelijker voor het tweede. Ja, ze wil veel bouwen. Op het afgezaagde ‘bouwen, bouwen, bouwen’ heb ik haar nog niet kunnen betrappen, maar op een baanbrekende visie evenmin. Meer aanbod is uiteraard onontbeerlijk. Van een minister die graag spreekt over ‘heilige huisjes’ omverwerpen, verwacht ik meer bravoure. Daarom hier een aanzet. Ter voorkoming van het sprookje, waarin de keizer denkt dat ‘ie prachtige nieuwe kleren heeft maar er de facto weinig nieuws te zien is.

1. Trek de stekker uit flex
De belofte van flexwoningen is dat er snel en relatief goedkoop gebouwd kan worden. Maar de praktijk pakt anders uit en het Rijk moet met man, macht en bovenal flinke uitgaven de flexdroom van De Jonge werkelijkheid maken. In totaal wordt er ongeveer een miljard euro voor flex uitgetrokken, met soms risicovolle regelingen. Vooralsnog lijkt het trekken aan een dood paard. Gemeenten laten rijksgelden links liggen en bouwdoelen worden bij lange na niet gehaald. Dan kan je doormodderen en meer onderzoek doen naar ‘hoe dan wel’, zoals Keijzer voor ogen heeft. Of je trekt de stekker eruit en besteedt de middelen en menskracht aan wat anders. Zoals, bijvoorbeeld, permanente woningbouw.

2. Geef (eindelijk) een flinke zet aan coöperatief wonen
“Het wegnemen van juridische en financiële belemmeringen voor een nieuwe derde sector: coöperatief wonen”, staat als doel in het hoofdlijnenakkoord. Een nobel doel, maar voorgaande kabinetten stelden vergelijkbare doelen. Vervolgens werden er in ‘Den Haag’ amper stappen gezet om ze waar te maken, met uitzondering van een klein revolverend fonds op aandringen van de oppositie. Ik hoop dat Keijzer die tendens doorbreekt. Waar het misgaat met wooncoöperaties, dat weten we al vrij goed. Een aantal barrières is relatief lastig te slechten, maar een deel ook zeker niet. Voor weer een paar jaar stilstand is geen excuus.

3. Maak snel werk van de grondmarkt
Dan: grond. Keijzers partij BBB was eerder niet enthousiast over het belasten van de waardestijging van grond na bestemmingswisseling, maar het staat wel op de agenda in het hoofdlijnenakkoord. De heffing haalt lucht uit de grondmarkt én prikkelt gemeenten te investeren in woningbouw. Zeker als de planbaten ten goede komen aan 'bovenplanse' investeringen. Het voornemen klinkt misschien contra-intuïtief voor Keijzer, die extra belastingen en regels niet zelden vereenzelvigt met een rem op de bouw, maar deze maatregel kan tot meer woningen leiden.

4. Wees niet te laconiek met ‘regionale differentiatie’
Keijzer wil niet te hard vasthouden aan betaalbaarheidseisen bij nieuwbouw. Twee derde betaalbaar waarvan een flink deel sociaal, dat vindt ze dogmatisch. De eerste uitwerking van die visie zien we in het hoofdlijnenakkoord. Het plan van De Jonge om gemeenten met relatief weinig sociale huur te dwingen tot minimaal 30 procent bij nieuwbouw, wordt afgezwakt tot ‘gebiedsgerichte differentiatie’. De uitkomst laat zich raden: veel gemeenten zullen minder hard hollen om de sociale doelen van het Rijk te halen. Daarmee wordt een bestaande praktijk min of meer voortgezet. Juist substantiële aantallen betaalbare woningen bouwen voor een brede doelgroep zou pas een koerswijziging zijn.

5. Ontlast de corporaties
Maar dan moeten corporaties wel de middelen hebben om te leveren. Het is dus te hopen dat de minister werk maakt van het afschaffen van de Europese Anti-Tax Avoidance Directive (ATAD) en de vennootschapsbelasting. De Jonge gaf eerder aan dat deze belastingen afbouwen ingewikkeld is in verband met staatssteunregels, maar liet ook doorschemeren dat het niet per definitie onmogelijk is. Het zou mooi zijn als Keijzer hier nog eens in wil duiken. En past het niet juist bij haar voornemen om barrières door overheidsbemoeienis te slechten?

6. Maak dakloosheid topprioriteit
Dakloosheid is de ernstigste schending van het recht op wonen, maar in het hoofdlijnenakkoord komen dakloze mensen er bekaaid vanaf. Ze worden éénmaal in een bijzinnetje genoemd, op een hoop gegooid met andere aandachtsgroepen. Pas op aandringen van de Kamer bevestigde het kabinet überhaupt door te willen met het Actieplan Dakloosheid. Prima, maar er is meer nodig. Het Actieplan is ontoereikend. De beloofde paradigmaverschuiving van ‘dakloosheid als zorgprobleem’ naar ‘dakloosheid als woonprobleem’ blijft steken in de startblokken en gemeenten hebben nog veel vrijheden voor beleid dat haaks staat op ‘wonen eerst’.
Aan Keijzer nu de kans en eigenlijk plicht om hier verandering in te brengen. Nederland telt 100.000 dakloze mensen. Hen als slechts één van de vele aandachtsgroepen aandacht geven is geen heilig huisje omverwerpen, dat is een mensenrechtenschending van jewelste in stand houden.