Pakhuis de Zwijger was maandagavond afgeladen vol. Aan het begin van de debatavond werd nog even in herinnering gebracht dat het thema wonen vier jaar geleden, voorafgaand aan de vorige gemeenteraadsverkiezingen, veel minder leefde. De afgelopen jaren is er veel veranderd. De crisis is voorbij en de woningmarkt is oververhit geraakt. De huurprijzen en prijzen van koopwoningen zijn enorm opgelopen, Airbnb is big business geworden in de stad, de vraag naar sociale huurwoningen is onverminderd groot en ook middeninkomens komen steeds minder aan de bak ondanks de grote woningproductie de afgelopen collegeperiode. Wonen is kortom hot. Praktisch alle partijen hebben de ambitie om de bouwproductie nog verder op te schroeven. Behalve de Partij voor de Dieren, zo bleek tijdens het debat. Johnas van Lammeren wil de groei van Amsterdam afstemmen op de landelijke groei van de bevolking, om te voorkomen dat alle groen en ruimte hier verdwijnt.  

NUL20 organiseerde vier debatrondes waarbij naast de vijf grote partijen ook een sessie was ingeruimd voor kleine en nieuwe partijen: CDA, Partij voor de Dieren, Denk en Forum voor Democratie. 

In de afgelopen jaren is er veel over te doen geweest: bouwen voor de middeninkomens. Door de druk op de woningmarkt lukt het mensen met voor de stad belangrijke beroepen als agent, onderwijzer of verpleger niet in de stad te blijven. De woningen zijn te duur en voor sociale huur komen zij niet in aanmerking. Volgens SP-lijsttrekker Laurens Ivens ligt het probleem voor een deel in Den Haag: "We hebben in de afgelopen periode meer middeldure huurwoningen gerealiseerd, maar door de rol van de WOZ-waarde in het puntenstelsel verdwijnen veel van die woningen meteen naar de vrije sector. Zij schieten door naar prijzen ver boven de 1000 euro."

 

 

Woningcorporaties hebben de verkoop van sociale huurwoningen flink teruggebracht. Van der Burg is echter voorstander van verkoop van huurwoningen aan zittende huurders. "Dat vergroot het eigenwoningbezit en corporaties kunnen de opbrengst investeren in de bouw van nieuwe woningen." 

Ivens wijst er net als PvdA-lijsttrekker Marjolein Moorman en GroenLinks-voorman Rutger Groot Wassink op dat het aandeel Amsterdammers dat afhankelijk is van de goedkope voorraad veel groter is, dan het beschikbare aantal woningen. Ivens is er dan ook tevreden over dat ondanks de verhuurdersheffing het aantal sociale huurwoningen er toeneemt. "Tachtig procent van de sociale huurwoningen heeft bovendien een huurprijs onder de 600 euro per maand."

Moorman noemt het belang van Amsterdam als emancipatiemachine, als een plek waar mensen zich kunnen ontwikkelen. Groot Wassink sluit zich daar bij aan: "Op zich is het niet erg als mensen na een periode weer vertrekken, maar nu lukt het gewoon niet meer om een plek te vinden in de stad. Als de goedkope voorraad te beperkt wordt, dan verliest Amsterdam haar rol als emancipatiemachine en dan haal je de ziel uit de stad."

D66 wil voor middeninkomens sociale huurwoningen binnen de ring liberaliseren en buiten de ring verkopen. Van Dantzig wil daarbij een ondergrens aanhouden van 30 procent corporatiewoningen per gebied. Voor Groot Wassink is dat veel te weinig. "De particuliere sociale huursector verdwijnt snel, mensen wordt geld geboden weg te gaan. En in de sociale huurwoningen van de corporaties moeten veel verschillende doelgroepen terecht komen. Van beginnende leraren tot statushouders." Van Dantzig vindt echter dat meer moeite gedaan moet worden om scheefwoners naar middeldure huurwoningen te laten verhuizen. 

 

Van Dantzig vindt dat de corporaties buiten de ring A10 meer woningen aan gezinnen kunnen verkopen. Op die manier wil hij de middengroepen niet alleen met nieuwbouwwoningen bedienen. Moorman wil juist dat het Rijk de liberalisatiegrens optrekt, waardoor sociale huurwoningen ook voor middeninkomens toegankelijk zijn. Bovendien vindt zij dat de periode dat voor nieuwe vrije sectorhuurwoningen een middenhuur geldt 'voor altijd zo moet blijven'. Ook Groot Wassink en Ivens vinden dat de betaalbaarheid van woningen voor middeninkomens voor een langere periode beschermd moet worden. Van Dantzig zegt dat corporaties ook aan middeninkomens moeten kunnen verhuren en dat daar 'goed afspraken over te maken zijn'. Van der Burg vindt dat vooral het aandeel woningen voor middeninkomens moet toenemen. "Als je een woning zelf kunt betalen dan moeten we die niet subsidiëren."

 

In de oververhitte Amsterdamse woningmarkt komt het steeds vaker voor dat particuliere beleggers woningen opkopen voor bedragen die ver boven de vraagprijs liggen.Stadsbewoners vissen dan achter het net. De vraag is of er voor kopers een woonplicht moet komen. Ivens zou dat graag ook voor bestaande woningen willen doen, maar andere partijen zien daar niets in of achten dat niet juridisch haalbaar.

 

 

Een zelfbewoningsplicht voor nieuwbouwwoningen blijkt wel brede steun te bestaan. Groot Wassink: "Wij zijn het hier erg mee eens. Kopen om te verhuren is waar het niet goed gaat in de stad." Van Dantzig: "Ik vind ook dat mensen echt moeten gaan wonen in woningen die we toevoegen aan de stad." Moorman: "Buy to let is uit de hand gelopen. Amsterdam heeft een met andere gebieden in Nederland onvergelijkbare woningmarkt. Daar zijn speciale maatregelen voor nodig." Ook Van der Burg steunt het idee van een woonplicht: "Koopwoningen moeten ook koopwoningen zijn en dan niet ineens huurwoningen worden."

De verhuur via Airbnb en vergelijkbare bedrijven heeft de gemoederen in de stad in de afgelopen jaren behoorlijk beziggehouden. Overlast van feestende vakantiegangers en woningonttrekking zijn de voornaamste problemen. Moorman is er inmiddels helemaal klaar mee: "Wij willen naar nul dagen vakantieverhuur per jaar. Een deel van de Amsterdammers verdient er veel geld aan, maar wij betalen er allemaal voor. En de verhuursites betalen hier geen cent belasting." De andere partijen willen eerst zien hoe de nieuwe strenge limiet van maximaal dertig dagen per jaar uitpakt. Groot Wassink: "Ik weet niet of verbieden wel mogelijk is. Laten we eerst eens aanzien hoe het werkt met maximaal dertig dagen per jaar. We hebben ook net een meldplicht. Wel moet het boetebedrag omhoog en moet er meer handhaving komen."

Is het een goed idee dat Amsterdammers voorrang krijgen op de woningmarkt? Een idee van de SP. Ivens heeft dit geopperd omdat hij het belangrijk vindt dat Amsterdammers die een woning het hardst nodig hebben voorgaan op mensen met de dikste portemonnee. Hij stelt voor de eerste  5000 marktwoningen eerst aan Amsterdammers aan te bieden. Moorman geeft aan dat zij zich ook zorgen maakt waar haar kinderen moeten wonen als zij een zelfstandige woning willen hebben. "Maar Amsterdam is altijd een emancipatiemachine geweest, je moet de stad niet op slot zetten. Wel is regulering nodig." Groot Wassink is het met Moorman eens.

Van Dantzig vindt het plan zelfs 'krankjorem'. Van der Burg vindt het een vreemde gedachte dat de gemeente zou bepalen aan wie een eigenaar zijn huis verkoopt en hem of haar daarmee zou dwingen het voor een lagere prijs te verkopen. Groot Wassink waarschuwt voor te veel regulering. Van Dantzig vindt dat alleen aan specifieke doelgroepen voorrang gegeven moet worden, bijvoorbeeld aan leraren die heel hard nodig zijn in en voor de stad.

 

Het Forum voor Democratie heeft een radicale oplossing voor de erfpacht, aldus Anton van Schijndel (nummer drie op de lijst van Forum voor Democratie): tien procent van de WOZ-waarde met peildatum 2014 is het maximale dat eigenaren zouden moeten betalen. Hij wil dit aanbod in combinatie met directe afkoop, waardoor de miljardenopbrengsten direct kunnen worden gebruikt om te investeren in de hoofdstedelijke infrastructuur, onder meer voor de ontsluiting van het toekomstige Haven-Stad. Het CDA is voor eenzelfde percentage als FvD. Johnas van Lammeren van de Partij voor de Dieren vindt, net als Denk-voorman Mourad Taimounti, dat een percentage tussen 10 en 15 procent de maximale prijs zou moeten zijn.

 

 

Ook de collegepartijen zijn ontevreden over de erfpachtherziening. Van Dantzig wil extra korting voor middeninkomens en de mogelijkheid om echt eigenaar van de grond te worden. Van der Burg, als wethouder verantwoordelijk voor het nieuwe erfpachtstelsel, wil als VVD-voorman dat bij nieuwbouw de grond direct wordt verkocht aan de nieuwe eigenaar en dat voor bestaande gevallen grotere kortingen worden gegeven dan nu is afgesproken. "We hebben een compromis gesloten." Volgens Moorman is dat een understatement: "Het is een van de grootste mislukkingen van de afgelopen vier jaar. De belangen voor eigenaren en gemeente zijn groot en niemand is er tevreden mee. Wij zijn voor behoud van erfpacht want de grond is van alle Amsterdammers." 

Groot Wassink: "Wij vinden erfpacht ook belangrijk om de prijzen te reguleren en de markt in de klauwen te houden. Ik vind dat we niet als Sinterklaas grote kortingen moeten gaan geven, maar ik denk ook niet dat we weer een heel nieuw stelsel moeten gaan optuigen. Ik denk dat we grond onder de oude voorwaarden moeten uitgeven, we moeten dan alleen een oplossing bedenken voor de canonsprong aan het einde van een tijdvak."

Uit de zaal komt de vraag of Amsterdam volgens de verschillende partijen nu echt moet doorgroeien naar een bevolking van twee miljoen. Zowel Van der Burg als Ivens geven aan dat die omvang slaat op de hele Metropoolregio Amsterdam gaat en dat meer aansluiting en samenwerking met regiogemeenten gezocht moet worden.

Van Schijndel vindt dat Amsterdam flink moet bijbouwen en dat nog dit jaar begonnen moet worden met de voorbereidingen om Haven-Stad mogelijk te maken. Dat FvD daarvoor allerlei afspraken met havenbedrijven wil opzeggen, is voor Boomsma echter onbestaanbaar: "Daarmee word je een onbetrouwbare overheid." 

Van Lammeren vindt dat Amsterdam niet sneller hoeft te groeien dan de gemiddelde landelijke groeibehoefte. Dat is een veel lager tempo dan de meeste andere partijen voorstaan. "Als we meer bouwen, dan versnellen we de krimp in andere delen van het land. En anders hebben we straks geen groen en geen openbare ruimte meer in de stad. Bovendien moeten we accepteren dat niet iedereen in Amsterdam kan wonen." 

Groot Wassink is hoogst ontevreden over het klimaataanpak van het huidige college: "Verduurzaming verloopt in een slakkentempo terwijl we tempo moeten maken." Alle partijen vinden dat nu snel voortgang geboekt moet worden. Dat moet volgens Van Lammeren ook als dat betekent dat verduurzaming financieel pijn doet. Vooral Van Dantzig wordt aangesproken op het lage tempo waarmee het college met 'zijn' milieuwethouder Choho de verduurzamingsopgave in de stad in de afgelopen vier jaar heeft aangepakt. Hij ging niet over bouwen en wonen, is het verweer van Van Dantzig. 

Lijsttrekkersdebat Bouwen en Wonen terugkijken? Dat kan HIER
 

Zie ook NUL20 De Kwestie: Voorrang voor Amsterdammers! JA: Laurens Ivens - NEE: Reinier van Dantzig