Mediator Julieke Tellegen pleit al jaren voor professionele bemiddeling bij ernstige conflicten tussen huurders. Voor ze zich specialiseerde als bemiddelaar werkte Tellegen bij de Nationale Woningraad als trainer-adviseur. Zij leerde verhuurmedewerkers en huismeesters omgaan met lastige bewoners. Ook veel woonconsulenten in de stad zijn inmiddels door haar opgeleid. Die bemiddelen ook bij burenruzies, maar omdat ze volgens Tellegen niet onpartijdig zijn, belanden conflicten toch vaker bij de rechter dan nodig.
Mediation komt overwaaien uit de Verenigde Staten. Tellegen: “In juridische zaken heb je vaak twee verliezers. De gang naar de rechtbank is dan ook meestal geen oplossing voor een conflict. Als mediator reik je alleen de middelen aan. De partijen moeten uiteindelijk zelf de oplossing brengen. Heel belangrijk bij dit soort bemiddeling is vertrouwen en onpartijdigheid. Wanneer er al een juridische procedure is gestart, wordt deze tijdens de bemiddeling stopgezet. Vervolgens zijn beide partijen verplicht een mediation-overeenkomst te tekenen, waarin staat dat ze bereid zijn volledig mee te werken aan een oplossing van het conflict.”
In opdracht van de SEV (stuurgroep experimenten volkshuisvesting) zette Tellegen enkele jaren geleden een project op waarbij ze in een jaar tijd in samenwerking met politie, gemeente en woningcorporaties veertig burenruzies in Gorinchem beslechtte. Tellegen: “Die conflicten varieerden van een man die teveel in de tuin van zijn buren gluurde, tot een psychotische bovenbuurman die een knuppel achter de deur had staan en keiharde muziek draaide omdat hij stemmen hoorde. In het eerste geval was de oplossing eenvoudig: de schutting werd in onderling overleg verhoogd. Bij het tweede geval werd de hulpverlening ingeschakeld en waren het uiteindelijk de klagers zelf die de buurman gingen helpen.”
Tellegen werkt als freelancer bij het twee jaar geleden opgerichte Mediation Instituut Amsterdam (MIA). Het MIA houdt zich wat betreft de volkshuisvesting voornamelijk bezig met het opleiden van bijvoorbeeld huismeesters en woonconsulenten. Tellegen zelf heeft inmiddels meer dan tweehonderd woonconsulenten in het hele land opgeleid. “De huismeesters vangen vaak de eerste klappen op. Wanneer zij een conflict niet kunnen hanteren nemen de woonconsulenten het over. Die woonconsulenten zijn echter in dienst van de corporaties en hebben nogal eens moeite om onpartijdig te blijven. Resultaat is vaak dat alsnog politie en justitie worden ingeschakeld. Maar dat is de slechtste en voor de corporaties uiteindelijk ook meestal de duurste oplossing. Het scheelt corporaties tonnen wanneer juridische stappen achterwege kunnen blijven.”
Op dit moment loopt er een mediationexperiment bij enkele rechtbanken. Corporaties krijgen via die weg bij burenruzies soms te maken met een professionele bemiddelaar. “En zelfs als het wel tot een rechstzaak komt, slaagt nog zestig procent van onze bemiddelingen. De truc is om door alle onmacht heen tot de kern van zaak terug te keren. Dat leidt bijna altijd tot een bevredigende oplossing voor beide partijen,” is Tellegens ervaring.

Geen ei van Columbus

Woningcorporatie Het Oosten huurde Tellegen in voor bemiddeling bij een burenconflict dat bij de rechtbank was beland en volgens Tellegen vrijwel zeker was geëscaleerd wanneer er geen externe mediator was ingeschakeld. Senior-medewerker Angelique Josefa van de afdeling Woningverhuur wil in verband met de privacy niet op deze specifieke zaak ingaan. Josefa noemt mediation in sommige gevallen een ‘goed instrument’, dat echter niet gezien moet worden als ‘het ei van Columbus’.
Ze is wel heel positief over de bemiddeling van Julieke Tellegen in dit specifieke conflict. “Het was een heel lastige kwestie omdat de bewoners niet langer met elkaar om de tafel wilden. Zij wilden echter wel op het aanbod van Tellegen ingaan. We kozen in dit geval voor een externe bemiddelaar omdat er al een strafrechtelijke procedure liep en Tellegen heeft het conflict heel bevredigend opgelost.”
Josefa is overigens van mening dat de corporaties te veel maatschappelijke problemen op hun bordje krijgen. “Wij zijn verhuurders van woningen, maar worden min of meer gedwongen om allerlei problemen op te lossen die buiten onze verantwoordelijkheid liggen. De politiek heeft er bijvoorbeeld voor gekozen om psychiatrische klinieken te sluiten en de patiënten in de maatschappij te plaatsen. Wanneer het misloopt kunnen wij de hete kolen uit het vuur halen. Ik pleit ervoor dat bijvoorbeeld het Meldpunt Extreme Overlast de bemiddeling coördineert of uitvoert. Zij staan los van de corporaties en kunnen onafhankelijk bemiddelen. Corporatiemedewerkers moeten rekening houden met de belangen van alle omwonenden en zijn daarom vaak niet helemaal blanco.”
Op verschillende plekken in de stad zijn de afgelopen jaren kantoortjes voor burenbemiddeling geopend die worden gerund door vrijwilligers. “Bij eenvoudige burenconflicten verwijst de woonconsulent de huurders over het algemeen daarheen. De woonconsulenten kunnen de bemiddeling in ernstiger zaken meestal zelf doen. In een enkel geval is tussenkomst van de rechter noodzakelijk. Maar dat gebeurt relatief weinig,” volgens woordvoerster Marjan Kootwijk van woningcorporatie Ymere.
Ymere besloot begin 2002 om Tellegen in te huren in verband met een jarenlang slepend conflict tussen bewoners van een portiek. Er was in eerste instantie sprake van geluidsoverlast door een al te enthousiaste muzikant, maar uiteindelijk bleek er meer aan de hand te zijn. Eerdere pogingen van de woonconsulent van Ymere om het conflict op te lossen waren mislukt en de inmiddels ingeschakelde advocaat adviseerde externe bemiddeling. De bemiddeling van Tellegen wierp wel vruchten af. Desondanks heeft de corporatie volgens woordvoerster Marjan Kootwijk enigszins gemengde gevoelens over het werk van de mediator. “We vonden de bemiddeling erg lang duren. Het kostte zeven gesprekken voordat er een oplossing was. Die bestond uit het tekenen van een overeenkomst door alle partijen. We hebben nadien inderdaad geen klachten meer gekregen. Het is alleen jammer dat er over hetgeen besproken is, nauwelijks is gecommuniceerd. En de kosten waren aanzienlijk.” Wat het gebrek aan communicatie betreft: volgens Julieke Tellegen is het vanwege de privacy onmogelijk om dit soort zaken te communiceren.