Een jaar na het burgerberaad over wonen in de regio Zaanstreek-Waterland zijn de betrokken partijen met een kleine vertegenwoordiging burgers nog bezig met het verwerken van de uitkomsten. Een burgerberaad is geen wondermiddel. Het geeft burgers wel de kans op basis van gelijkwaardigheid mee te denken. De dialoog en het algemeen belang staan voorop.
Het burgerberaad in Zaanstreek-Waterland dat vorig jaar plaatsvond, had kunnen gaan over een afgebakend onderwerp. Zoals bouwen in het weiland of minder inspraak van omwonenden die zich verzetten tegen nieuwbouw. Maar dan was de probleemstelling bepaald door de organisatoren. In plaats daarvan kregen burgers volledig de regie. Een gedurfde strategie, mede gestimuleerd door G1000. Deze onafhankelijke organisatie is gespecialiseerd in het organiseren en begeleiden van burgerberaden en heeft dit ook in Zaanstreek-Waterland gedaan.
Een burgerberaad vraagt een representatieve, via loting samengestelde groep burgers over een bepaald thema of probleem na te denken en advies te geven. Daarbij wordt nadrukkelijk gevraagd over de eigen schaduw heen te springen, samen te werken en compromissen te sluiten. Het inwinnen van informatie en het raadplegen van experts en het daadwerkelijk met elkaar in gesprek gaan wordt gefaciliteerd door een onafhankelijke partij.
Een jaar geleden boog een groep van een paar honderd burgers uit Zaanstreek-Waterland zich drie maanden lang over de vraag: hoe ziet wonen in onze regio er in de toekomst uit? De initiatiefnemers van het burgerberaad G1000Wonen Zaanstreek-Waterland waren woningcorporaties Parteon en Intermaris en de gemeenten Zaanstad en Purmerend. “De bestuurders die het burgerberaad hebben geïnitieerd, zaten met heel complexe vraagstukken rondom bouwen. Corporaties liepen voortdurend tegen de grenzen aan van wet- en regelgeving”, vertelt projectleider Eeke van der Wal van Parteon. “Tegelijkertijd moesten ze aan de prestatieafspraken voldoen en nieuwe woningen bouwen. Waar dan? Hoe dan? Een burgerberaad zou hopelijk zorgen voor meer ruimte om hieraan te voldoen.”
Vertrouwen in het democratische proces
In zekere zin is het burgerberaad volgens Van der Wal ook een poging om het algemene vertrouwen in het democratische proces te herstellen. “Veel professionals in de publieke en semipublieke sector denken na over de vraag hoe ze de mensen voor wie ze het doen een stem kunnen geven. Niet: wij verzinnen het en gaan dat er doorheen drukken, maar: wat kun je ophalen en wat kun je daarmee doen.”
Hoe maken we meer ruimte voor jongeren?
Precies dat is ook gedaan. Ruim tienduizend inwoners uit de gemeenten Edam-Volendam, Landsmeer, Oostzaan, Purmerend, Waterland, Wormerland en Zaanstad ontvingen een uitnodiging om deel te nemen aan het burgerberaad. Meer dan 300 inwoners namen deze uitnodiging aan. De gemeenteraden van Waterland, Landsmeer, Oostzaan en Edam-Volendam besloten uiteindelijk niet mee te doen aan het organiseren van het burgerberaad, maar de stem van hun burgers werd wel gehoord.
Algemeen belang
Op de eerste dag van het burgerberaad werden de deelnemers begeleid bij het vaststellen van de belangrijkste thema's rondom wonen (lees hier ons verslag). Op basis van die thema's werd een tiental Werkplaatsen ingericht, waarin deelnemers in een viertal vervolgbijeenkomsten hun ideeën uitwerkten tot concrete voorstellen. Hierover werd op de laatste dag gestemd. Als meer dan de helft van de deelnemers voor stemde, werd het voorstel opgenomen in het Burgerakkoord (lees hier ons verslag). Dertig voorstellen werden aangenomen.
Hoewel onder de deelnemers de leeftijdsgroep 60 tot 70 jaar was oververtegenwoordigd, ging het echt niet alleen over ouderenhuisvesting. Doorstroming was wel een belangrijk thema, maar de insteek was daarbij: hoe maken we meer ruimte voor jongeren, viel projectleider Van der Wal op. “In het collectieve gesprek werden de thema's diversiteit en jongeren opgepikt, maar ook onderwerpen als hypotheekrente en betaalbaarheid. Terwijl jongeren, mensen met een migratieachtergrond en ook huurders ondervertegenwoordigd waren. Ik had niet het idee dat mensen voor hun eigen hachje gingen. Dat is voor mij wel de meerwaarde van deze methode; dat je deelnemers vraagt niet alleen vanuit eigenbelang te denken, maar vanuit het algemeen belang.”
Burger aan zet
De grote winst van het Burgerakkoord is volgens Adi van Esch uit Purmerend dat er nu op papier staat wat inwoners van de regio belangrijk vinden. Daarmee kan zij als voorzitter van de aan Intermaris gelieerde huurdersvereniging InterWhere de wensen en eisen van de huurders meer kracht bijzetten. “Wij schreeuwen bijvoorbeeld steeds om meer groen in de wijken”, zegt Van Esch. “Nu komt het vanuit een doorsnede van de bevolking en moeten corporaties en gemeenten ermee aan de slag.”
Vooraf hebben corporaties en gemeenten namelijk beloofd dat zij het Burgerakkoord serieus nemen en de uitkomsten uitvoeren en/of verwerken in beleid. Doen ze dat niet, dan moeten ze goed onderbouwen waarom niet. Als voorzitter van de huurdersvereniging ziet Van Esch het als haar taak er bovenop te zitten. “Dat is wat wij kunnen betekenen in dit geheel; controleren of het wordt uitgevoerd. Als dat niet gebeurt, moeten ze uitleggen waarom.”
Het is natuurlijk de vraag hoe haalbaar sommige punten zijn
Vooral voorstellen die te maken hebben met het klimaat, meer groen en het tegengaan van leegstand juicht Van Esch toe. Zo staat er in het Burgerakkoord dat gemeenten leegstaand vastgoed moeten inventariseren en (gedeeltelijk) bestemmen voor betaalbare seniorenwoningen. Of dat het eigendom teruggaat naar de gemeenschap wanneer grond of vastgoed niet volgens bestemming worden gebruikt.
Van Esch is ook blij met het besluit uit het Burgerakkoord dat corporaties en gemeenten jaarlijks minimaal 5 procent van de 70-plussers met een passend aanbod moeten proberen te verleiden om te verhuizen. “Dit gebeurde al, maar nu is er een getal aan gehangen. Als ze zich daar niet aan houden, dan kun je ze daarop aanspreken. Dat zet wat meer druk op de ketel.”
Het is natuurlijk de vraag hoe haalbaar sommige punten zijn. Ongetwijfeld zullen er barrières zijn, zoals Rijksbeleid en wet- en regelgeving. Na het sluiten van het Burgerakkoord is het proces nog niet klaar. Bij de werkwijze van G1000 hoort een vervolgtraject. Enkele deelnemers van het burgerberaad zetten zich nu als monitor/klankbordgroep in voor de uitvoering van het akkoord. En natuurlijk moeten de partijen die het burgerberaad hebben uitgeschreven bekijken of en hoe ze het burgerakkoord kunnen implementeren. Dat is de fase waarin het project nu zit.
Dit is wat de mensen willen
Een van de burgers in de monitor/klankbordgroep is Nora Swagerman uit Zaanstad. Ze heeft voor de SP in de gemeenteraad gezeten en is namens Huurdersoverleg Zaanstreek (HoZ) betrokken bij allerlei overleggen. In die hoedanigheid heeft ze de afgelopen periode regelmatig naar het Burgerakkoord verwezen om onderwerpen onder de aandacht te brengen. “Dit is wat de mensen willen, waar zie ik dat terug?”
Toen ze jaren geleden in de boeken van David van Reybrouck over het burgerberaad las, was ze meteen enthousiast over het feit dat gewone burgers mogen meedenken over complexe en belangrijke thema’s. Nu ze het proces heeft meegemaakt, is ze nog steeds positief. De gesprekken die tijdens het burgerberaad zelf werden gevoerd, vond ze heel waardevol. “Er zijn niet echt nieuwe ideeën uitgekomen, maar dat is ook logisch. Wonen is een beetje een onoplosbaar probleem in Nederland.”
In de prestatieafspraken tussen gemeente en corporaties worden de wensen uit het Burgerakkoord verwerkt
In de tussentijd zijn er verschillende dingen gebeurd. Parteon heeft begin dit jaar bijvoorbeeld een bijeenkomst georganiseerd voor jonge woningzoekenden; de woningnood onder jongeren hield veel burgers bezig. Swagerman was in de eerste week van april namens de monitor-klankbordgroep aanwezig bij de regiotafel Zaanstreek. De betrokken gemeenten en corporaties hebben uitgelegd wat ze met de uitkomsten hebben gedaan, wat ze wel en niet hebben overgenomen en waarom dat zo is, vertelt Swagerman. De monitor-klankbordgroep heeft aangegeven wat er volgens hen nog opgepakt moet worden. Later volgt de regiotafel Waterland, waarna alle partijen nog een keer samenkomen om de vervolgstappen te bespreken.
Akkoord in prestatieafspraken
Wormerland, Zaanstad en Purmerend zorgen dat de afspraken uit het burgerakkoord terugkomen in de woonzorgvisies. Zaanstad heeft de woonzorgvisie al af. Op plekken waar de gemeente uitkomsten uit het Burgerakkoord heeft verwerkt, prijkt het G1000-logo. Het gaat om meer aandacht voor groen, diversiteit, wooncollectieven, doorstroming op de woningmarkt en speciale aandacht voor jongerenhuisvesting. Ook in de prestatieafspraken tussen gemeente en corporaties worden de wensen uit het akkoord verwerkt. In Wormerland zijn de prestatieafspraken al bekrachtigd. De focus op leefbare buurten, meer betaalbare nieuwbouwwoningen en de verduurzaming van bestaande woningen komt voort uit het burgerakkoord.
Een van de conclusies die Swagerman trekt is dat er veel overlap is tussen de oplossingen waarmee de burgers kwamen en waar beleidsmakers al mee bezig waren. Daardoor is niet altijd even duidelijk aan te wijzen wat uit de koker van het burgerakkoord komt en waar al aan gewerkt werd. “Wij zien de wensen van de burgers voldoende terugkomen in het beleid, daar gaat het om. Wie het bedacht heeft, dat maakt niet uit.”
De eerder genoemde Eeke van der Wal, projectleider van het burgerberaad, geeft toe dat ze hoopte dat er grootse en meeslepende resultaten uit zouden komen. “Achteraf is het een beetje naïef om dat te verwachten. Zeker met zo'n open vraag. Van de andere kant blijkt dat veel uitkomsten uit het burgerberaad overeenkomen met thema’s die voor ons al hoog op de agenda stonden. Daardoor is het moeilijk zichtbaar te maken wat het burgerberaad heeft toegevoegd.” Toch moet de meerwaarde volgens haar niet worden onderschat. “Burgers hebben vanuit een machtsvrije dialoog bepaald wat zij met elkaar belangrijk vinden. Dat de adviezen in lijn zijn met wat we doen ondersteunt beleidsadviseurs en projectleiders enorm, omdat we weten dat er vanuit bewoners steun voor is.”
Onlangs heeft G1000 alle ruim 300 deelnemers van het burgerberaad over wonen opnieuw geïnformeerd. In mei geeft de monitor-klankbordgroep een terugkoppeling over wat er de afgelopen maanden is gebeurd en wat de eventuele vervolgstappen zijn. G1000 heeft deelnemers die zich voor bepaalde thema's willen inzetten, opgeroepen zich bij hen te melden. Mogelijk speelt de monitor-klankbordgroep in de toekomst een adviserende rol bij projecten en samenwerkingsverbanden. Het organiseren van een burgerberaad vereist een lange adem, zover is duidelijk.
|
Op 10 april besteedt Pakhuis de Zwijger een speciaal programma aan de G1000Wonen Zaanstreek-Waterland. Geïnteresseerd? Meld je hier aan om langs te komen of online mee te kijken. |