Door de bomen het huis

Houtbouw is een visioen dat ruimte geeft en vrolijk stemt, schrijft filosoof/journalist Marleen Slob in haar essay Door de bomen het huis – Bouwen met hout. Daar heeft ze behoefte aan, want haar leven begint, zo schrijft ze, de vorm aan te nemen van een terugtrekkende beweging. “Ik houd me in – ik douch matig, eet matig, reis matig. Best een kleine moeite, en verder sorry dat ik besta.”

Los van het feit dat ze dit voor sommigen herkenbare, alles overschaduwende gevoel heel mooi in woorden vat, geeft dit citaat de sfeer van dit boek ook goed weer: persoonlijk, beschouwend, maatschappijkritisch, genuanceerd en met enige lichtheid. Ze vliegt het  onderwerp houtbouw heel breed aan. Het houdt niet op bij de opluchting dat biobased bouwen de woningnood kan oplossen zonder de planeet teveel te belasten: “Omarm houtbouw en je kunt weer groot denken.” Doordat bij de productie van traditionele bouwmaterialen als beton, cement, steenwol, staal veel CO2 vrijkomt, is de bouwsector immers een van de grootste veroorzakers van de klimaatcrisis. Misschien ten overvloede, maar toch: hout slaat CO2 juist op en houdt het vast.

Groen boekhouden

Het lijkt logisch om de verborgen klimaatkosten van de traditionele bouw meer zichtbaar te maken, houtbouw belast het milieu immers veel minder. Tegelijk kan wat kan worden becijferd, worden uitgeruild. Sommige ecologische denkers waarschuwen dan ook voor ‘groen boekhouden’. 

Slob beschrijft verschillende aspecten rondom houtbouw vanuit vele verschillende gezichtspunten. Ze heeft haar boek geordend vanuit vier ervarings- en betekeniswerelden: de bouwers (zij zien hout), de boomliefhebbers, de bosmensen en degenen die vooral in landschappen denken. Ze spreekt of citeert denkers, kunstenaars, wetenschappers, architecten, ontwikkelaars, maar ook biologen, boswachters en ecologen. Zo komt het wood-wide web aan bod (via schimmels geven bomen voeding en signalen aan elkaar door), bespreekt ze verschillende ideeën over al dan niet ingrijpen in de natuur (bijvoorbeeld door bosbeheer) en de gespannen voet waarop biodiversiteit, houtproductie en CO2-opslag met elkaar kunnen staan.

Exploiteren

Slob kijkt naar hout als grondstof/bouwmateriaal met voor- en nadelen bij het oogsten, ontwerpen, bouwen en wonen. Daarnaast geeft ze meer inzicht in onze verhouding tot de natuur door de eeuwen heen en schetst hoe die er in de toekomst uit zou kunnen zien. Zeker is volgens haar dat er iets grondig mis is met de oude houding, waarbij de mens zich buiten de natuur plaatst en denkt haar eindeloos te kunnen exploiteren. 
Haar boek kan helpen bij het denken over verschillende aan de bouw gerelateerde thema's, op alle vier de niveaus (hout, boom, bos en landschap). Zij vraagt aandacht voor de pijn die mensen voelen als een individuele boom, een bos of een landschap moet wijken of aangetast wordt voor houtbouw. Maar daar staat tegenover dat behoorlijk geweldige eindproduct: een huis dat snel, efficiënt en zonder al te veel verspilling kan worden gebouwd, een goed leefklimaat heeft, losmaakbaar is en bovendien fungeert als CO2-depot.