Inhoud geven aan de gemengde wijk: Analyse & handelingsperspectief Amsterdam Nieuw-West

Bij de aanpak van achterstandswijken speelt het streven naar een gemengde wijk naar leeftijd, herkomst en vooral sociaaleconomische positie een grote rol, vanwege de veronderstelde positieve invloed van menging op de leefbaarheid. Het online Kennisplatform WijkWijzer publiceerde in 2024 het zogeheten kennisfundament ‘Inhoud geven aan de gemengde wijk’. Nu passen twee van de drie auteurs, Matthijs Uyterlinde en Jeroen van der Velden, dit kennisfundament toe op de aanpak van de stedelijke vernieuwing in Amsterdam Nieuw-West de komende twintig jaar.   

Kloof tussen kennelijke en gepercipieerde leefbaarheid

De auteurs beginnen met een terugblik op de organisatie, doelstellingen en resultaten van de stedelijke vernieuwing in Nieuw-West vanaf de jaren negentig. Onmiskenbaar is de menging in allerlei opzichten toegenomen; is de leefbaarheid nu ook verbeterd? De auteurs presenteren in het tweede hoofdstuk op een overzichtelijke manier veel onderzoeksmateriaal om die vraag te beantwoorden. Het laat een gapende kloof zien tussen de kennelijke leefbaarheid en de gepercipieerde leefbaarheid: vooruitgang in de statistieken, stagnatie in de oordelen van de bewoners over de wijk. Er is sprake van “het hardnekkig achterblijven van gevoelens van buurtbetrokkenheid.” Jammer genoeg gaan ze mee in de gewoonte om de scores van alle stadsdelen met elkaar te vergelijken. Daardoor komen sommige positieve scores in Nieuw-West alsnog in een negatief daglicht te staan, want “het is de laagste score van de stad.” Maar er valt niets af te dingen op hun constatering dat “overtuigend bewijs voor de sociale meerwaarde van de investeringen in gemengde wijken voor de bewoners van Nieuw-West tot op heden niet voorhanden is.”     

Boeiende diepte-interviews

In 2022 startte het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid. Nieuw-West is voor een periode van twintig jaar één van de focusgebieden. De samenwerkingspartners in het stadsdeel stelden het convenant Samen Nieuw-West op, waarin ze blijven inzetten op een gemengde wijk. Uyterlinde en Van der Velden beschrijven in hoofdstuk 3 de uitgangspositie van het stadsdeel. Zowel in sociaal als in fysiek opzicht benoemen ze veel zorgwekkende ontwikkelingen. Een vergelijking met de rest van de stad ontbreekt, maar had hier juist enige relativering van de problemen in Nieuw-West opgeleverd. Een aantal van die ontwikkelingen doet zich immers in de hele stad voor.          
Hoofdstuk 4 doet verslag van diepte-interviews met bestuurders en professionals van de samenwerkingspartners. Wat zijn hun opvattingen over de gemengde wijk? Waarom is mengen in de praktijk lastig en wat zijn hun verwachtingen van het instrumentarium? De vele citaten met verschillende invalshoeken leveren een erg boeiend en levendig hoofdstuk op.

De gemengde wijk en het convenant Samen Nieuw-West

In het slothoofdstuk Strategische Bouwstenen verbinden de auteurs het werken aan gemengde wijken nadrukkelijk met de centrale ambities van Samen Nieuw-West: terugdringen van achterstanden op terreinen van inclusie, veiligheid, werk en onderwijs. Ze vinden dat het nog ontbreekt aan een uitgebalanceerde strategie en aan stadsdeelbrede afstemming. Hun advies aan de convenantpartners is een pas op de plaats te maken om te werken aan een integrale strategie. Verder doen ze een voorzet voor drie gedeelde doelstellingen, vier bouwstenen voor de fysieke vernieuwing en een lijst mogelijke maatregelen per actor.

De lezer blijft zitten met de vraag hoe het komt dat er nauwelijks een relatie lijkt te zijn tussen de omvangrijke fysieke investeringen en de bewonerswaardering voor de leefbaarheid van Nieuw-West. Het maakt nieuwsgierig naar wat er gebeurt achter de cijfers. Het maakt ook dat Uyterlinde en Van der Velden hun compacte, informatieve, handelingsgerichte publicatie afsluiten met een waarschuwing: “Het betekent dat de gemengde wijk met realiteitszin moet worden benaderd; het is geen wondermiddel dat als vanzelf ook allerlei niet-fysieke problemen en tekortkomingen oplost.”