Het beperken van de CO2-uitstoot én het verlagen van de energiekosten van bewoners. Daar ging het om toen de ambitieuze programma’s en richtlijnen werden opgesteld om de energieprestaties van woningen te verbeteren. En wat regelgeving betreft, stelde Amsterdam - zoals wel vaker - nog strengere nieuwbouweisen op dan de landelijke overheid.
Zo mag vanaf 2015 in de hoofdstad alleen nog maar energieneutraal worden gebouwd. Daar wordt vooralsnog niet aan getornd. Wethouder Van Poelgeest heeft herhaaldelijk betoogd dat dat onverstandig zou zijn. Het klimaatprobleem gaat immers niet weg, ook al is het crisis. En ook de Amsterdamse gemeenteraad heeft vorig jaar het voorgenomen beleid nog eens bevestigd.
Maar onder druk wordt alles vloeibaar. Er begint wat te schuiven. Zo wordt in PvdA-initiatiefvoorstel ‘Bouw meer middeldure huurwoningen’ gepleit voor simpeler plannen. De gemeente moet geen eisen stellen die uitstijgen boven het Bouwbesluit en terughoudend zijn met “extra eisen op het vlak van duurzaamheid”.
De eerste klimaatneutrale woning moet bovendien nog worden opgeleverd. Ze zijn wel in aanbouw: dit jaar verwacht Eigen Haard het eerste deel van zijn klimaatneutrale project Co-Green op te leveren.
Vooralsnog stimuleert Amsterdam duurzame bouw met subsidies en voorrangsregelingen. Zo kunnen individuele zelfbouwers een subsidie krijgen als zij duurzaam bouwen en maken collectieve zelfbouwers meer kans op een plek als zij met een duurzaam plan komen.

Woningcorporaties

De woningcorporaties hebben via Aedes, de branchevereniging van woningcorporaties, toegezegd dat al hun 2,4 miljoen woningen in 2021 aanspraak kunnen maken op energielabel B. Dat was wel voordat ‘Den Haag’ met een verhuurderheffing op de proppen kwam.
In Amsterdam zijn in Bouwen aan de Stad II verwante afspraken gemaakt. De ambitie is daar verwoord in jaarlijks te nemen aantallen labelstappen. Per labelstap (met een minimum van twee - bijvoorbeeld van energielabel D naar B) verleent de gemeente een subsidie van 2000 euro.
Een groener energielabel leidt tot lagere woonlasten. Goed voor de huurder, maar de mogelijkheden om de huur aan te passen zijn niet zodanig dat corporaties deze investeringen volledig terugverdienen. Bovendien zou het  volledig doorberekenen van de investering huurders benadelen, want de rendementswinst weegt lang nog niet altijd op tegen de investeringen, weet Bastiaan van Perlo van de Huurdersvereniging Amsterdam.
Dat wordt - nu corporaties de broekriem verder moeten aanhalen en de huren toch al stijgen - de komende jaren een groter knelpunt. “We wegen steeds meer af met welke maatregelen we het beste rendement kunnen halen,” zegt Paul Tuijp van Ymere.
Hoog op agenda
Toch staat duurzaamheid onveranderd hoog op de agenda van de woningcorporaties, zegt Jeroen van der Veer van de AFWC. “Dat heeft even geduurd, maar is nu wel het geval.”
De subsidie per labelstap is volgens hem effectief. “We zitten op schema als het gaat om de renovaties. We halen vijfduizend labelstappen op jaarbasis. Jaarlijks maken de corporaties zo’n 1500 woningen energiezuiniger door isolatie.”
Tuijp nuanceert het effect van de premie. “Die is mooi meegenomen en kan soms een extra labelstap tot gevolg hebben, maar het gaat vaak wel om projecten die al een paar jaar geleden gepland zijn. Die premie geeft voor ons vaak niet de doorslag.”

Volgens Tuijp maak je de grootste slagen met sloop/nieuwbouw. “Als je woningen met een G-label sloopt en vervangt door nieuwbouw met label A+, dan maak je echt stappen. Alleen daar zit nu het probleem. Projecten zijn uitgesteld of worden in kleinere stukjes uitgevoerd.” Ymere gaat de eigen ambitie van 7500 labelstappen per jaar niet halen. “Met de huidige middelen doen we het goed als we tweederde van dat aantal benaderen”, aldus Tuijp.
Andere corporaties hebben hun ambities aangepast of houden daar tegen beter weten in aan vast. “Anders verdwijnt alle energie op dit vlak”, zegt Marnix Wentink van Eigen Haard, de corporatie die in de afgelopen jaren stevig heeft ingezet op duurzaamheid.

Puntenstelsel blijft gelukkig

anwege de stagnatie in de nieuwbouw moet de CO2-reductie voorlopig vooral van renovaties komen. “Renovaties gaan altijd wel door”, zegt Wentink, die blij is dat het puntenstelsel voorlopig overeind blijft. Met een huurprijsstelling op basis van de woz-waarde was volgens hem elke financiële  prikkel om te verduurzamen weg: “Duurzaamheid komt nauwelijks tot uitdrukking in de woz-waarde”.
Esther Engelen van de Alliantie zegt dat de duurzaamheidsambities van de corporatie wel iets zijn teruggebracht, maar nog steeds fors zijn: “In 2022 willen wij dat 55 procent van ons bezit een B-label heeft.” Het duurzaamheidsbeleid van de Alliantie is onlangs nog aangescherpt. “Door hergebruik van afval, het gebruik van andere materialen en bijvoorbeeld door duurzaam hout denken wij nog een slag te kunnen slaan. Duurzame maatregelen hoeven niet altijd duurder te zijn.”
En dan moeten huurders ook nog willen meewerken aan een duurzame renovatie. Zo hebben Ymere en Eigen Haard jarenlang strijd gevoerd met bewoners van het Breed in Noord waar onder andere de energiemaatregelen een discussiepunt waren. Volgens Tuijp heeft Ymere daar lessen uit getrokken en zijn er ook voorbeelden waar juist de bewoners vragen om energiemaatregelen. Dat is volgens Van der Veer ook de weg die gezocht moet worden: “Zet in op die projecten waar veel draagvlak is en de vereiste 70 procent van de bewoners de verduurzaming steunt”.
Toch vindt Van Perlo dat corporaties ook moeten kijken naar plekken waar bewoners met een kleine beurs baat hebben bij duurzaamheidsingrepen. “Het gaat erom de woonlasten van huurders met een laag inkomen zo beperkt mogelijk te houden.”
Dat geldt bijvoorbeeld voor oude, energieslurpende woningen die vanwege de crisis voorlopig niet gesloopt worden. Corporaties hebben weinig trek daarin flink te gaan investeren.
Van Perlo vindt dat naar dat soort woningen wel wat creatiever gekeken kan worden. “Als duidelijk is dat een woningblok in ieder geval tien of vijftien jaar blijft staan, dan kan je met voorzetramen en een andere ketel al een hoop winst behalen.”