Tja. Wat is er in Purmerend precies aan de hand? Het komt erop neer dat het allemaal veel complexer en duurder blijkt dan gedacht. Het idee dat het vervangen van het riool en het aanleggen van een warmtenet gelijktijdig kan, bleek bijvoorbeeld wishful thinking. Wij in de Banne kennen het argument dat de straten toch open moeten en er dan werk met werk gemaakt kan worden. Zo simpel is het blijkbaar niet. In Overwhere besloot de gemeentelijke dienst de planning om te gooien en eerder te beginnen met het vervangen van de riolering. Stadsverwarming Purmerend kon niet zo snel meebewegen, waardoor ze nu even pas op de plaats maken. Vind ik verstandig, want de praktijk wees uit dat de aanleg van riolering en stadswarmte niet gelijk opgaat; riolering aanleggen gaat langzamer en als de mensen van Stadsverwarming Purmerend steeds moeten wachten, wordt het te duur. Een leerpuntje.

Het aansluiten van de woningen op het warmtenet was trouwens ook duurder dan verwacht. Amsterdam stuurt op de laagste maatschappelijke kosten en heeft die laten berekenen in complexe onderzoeken vol aannames (en daarmee onzekerheden). In het merendeel van de wijken komen die onderzoeken op stadswarmte uit. Purmerend heeft ongetwijfeld vergelijkbare onderzoeken laten doen, maar loopt toch tegen onverwacht hoge kosten aan. Klopt het eigenlijk nog wel dat stadswarmte de laagste maatschappelijke kosten heeft?

Nog een complicatie: de woningbouwcorporatie in de wijk en hun huurders hebben niet veel trek in weer een verbouwing. Hun woningen zijn in 2018 gerenoveerd en verduurzaamd. Een huurder vertelt in NRC dat hij nog maar 40 euro per maand aan energiekosten betaalt. Eerst was dat 100 euro. Met stadswarmte gaan zijn kosten volgens hem weer omhoog. Fasering van zulke projecten blijkt kortom razend ingewikkeld.

Eerlijk is eerlijk, de financiële tegenvallers hebben ook te maken met de lage gasprijzen. Dat maakt het des te belangrijker om minder te sturen op de kosten en ook te kijken naar de baten. Dat is meer dan alleen woongenot. Want wat zijn de kosten van helemaal niets doen? Die klimaatcrisis gaat niet weg en op deze schaal aardgas blijven gebruiken levert klimaat- en milieuschade op en heeft mogelijk ook geopolitieke gevolgen.

Wachten op de goede aanbieding

Steeds meer vraag ik me af: is de enorme inzet van mensen, materialen en financiën om volledig aardgasvrij te worden het eigenlijk wel waard? Voor mijn eigen huishouden, met dit jaar tot en met september een gasgebruik van 350 m3 gas in een rijtjeshuis uit de jaren 70, is de conclusie glashelder: nee. Wat mij betreft moeten we de afspraken in het Klimaatakkoord op dit terrein gewoon bijstellen als die onhaalbaar lijken. Let wel, we moeten wel blijven vasthouden aan een klimaatneutraal land in 2050. Maar via deze weg gaan we daar niet aankomen. Heel veel isoleren en meer hybride oplossingen, waarbij gas helpt om piekmomenten op te vangen, besparen heel veel en zijn gemakkelijker te realiseren dan volledig aardgasvrij.

Ik kan me goed vinden in de woorden van de Utrechtse GroenLinks-wethouder Lot van Hooijdonk. In een vervolgstuk in NRC zegt zij: “Waar het aan schort is een goede aanbieding voor de mensen. Als onze boodschap is: het kost u 10.000 euro, dan lukt het ons niet. Ik kan niet recht lullen wat krom is.”

In dat 'recht lullen wat krom is' herken ik de aanprijzingen van de Amsterdamse aardgasvrijplannen. Dat terwijl je mij niet hoeft te overtuigen van de noodzaak om de uitstoot van broeikasgassen omlaag te brengen. Rond aardgasvrij dreigt een loopgravenoorlog te ontstaan die er eigenlijk rond biomassa al is. Het helpt allemaal niet om voortvarend de klimaatcrisis te bestrijden. Laten we dus de handen ineen slaan en vooral kijken naar wat er wel haalbaar en redelijk is. En de discussie over aardgasvrij verbreden naar energieneutraal en het vooral niet meer alleen hebben over de warmtetransitie.