Spirit Jeugd en Opvoedhulp biedt sinds enkele jaren een nieuw concept voor begeleid wonen voor jongeren boven de zestien die niet meer thuis kunnen wonen. Ze krijgen een kamer in een woning die ze delen met een hoofdbewoner. De laatste krijgt gratis huisvesting in ruil voor toezicht en ondersteuning. Hij is bovendien de schakel tussen jongere en hulpverleners.
| Dit is het laatste deel van een serie over bijzondere woonvormen. Eerder verschenen artikelen over woonwagenbewoners, Woonkollektief Purmerend, een kunstenaarsgemeenschap, antikrakers, een woongemeenschap voor gehandicapte jongeren, ouderenwoongroepen, kopers van kluswoningen, en woonbootbewoners. Deze keer: begeleid wonen voor jongeren. |
De 17-jarige Patrick Mbah deelt sinds een half jaar de woning met hoofdbewoner Juan Esteban Hofman en een andere bewoner, die op het punt staat te vertrekken. Patricks moeder kon hem geen stabiele woonplek bieden. Via Spirit en het project Hoofdbewoner kon Mbah de eerste stappen zetten naar zelfstandige huisvesting. Ook gaat het weer beter op school. Hij volgt momenteel een vierjarige opleiding Luchtvaarttechniek aan het ROC in Hoofddorp.
Het bevalt Mbah prima in het appartement in Reigersbos, Amsterdam-Zuidoost. “Juan is heel chill. Hij is een soort buurman maar ook een soort oudere broer.” Hofman lachend: “Ja, ik ben eigenlijk een soort buurtbroer.”
Mbah wordt in april achttien en moet tegen die tijd de woning verlaten. Hij ziet er niet tegenop. “Ik zie het wel voor me dat ik dan echt zelfstandig ga wonen. Het liefst wil ik dan een woning voor mezelf. Waar weet ik nog niet. Misschien in Hoofddorp omdat daar mijn school is, maar daar ken ik verder niemand. Dus misschien wordt het toch Zuidoost waar ik ben opgegroeid.”
Hij zegt al veel geleerd te hebben van Esteban. “We maken schema’s voor het schoonmaken en hij leert me om meteen de boel achter me op te ruimen terwijl ik aan het koken ben. Misschien kleine dingen maar wel belangrijk om wat meer structuur in mijn leven te krijgen.”
Op gelijke voet
Patrick Mbah doet mee aan het project Hoofdbewoner van Spirit. Deze organisatie voor jeugdmaatschappelijk werk plaatst via deze formule zo ongeveer tachtig jongeren in de regio Amsterdam. In Amsterdam zelf zijn er zo’n twintig hoofdbewoners betrokken bij gemiddeld zestig plekken voor jongeren. De woningen worden gehuurd van woningcorporaties of zijn eigendom van Spirit.
De hoofdbewoners spelen volgens Reynold van der Heijden, een van de twaalf jeugdmaatschappelijk werkers Begeleid Wonen bij Spirit, een heel belangrijke rol voor de organisatie: “De hulpverleners kunnen zich nu beter richten op hun eigenlijke taak. In het verleden waren we veel tijd kwijt aan basale woonzaken. Die kwesties worden nu door de hoofdbewoners afgehandeld. Maar nog belangrijker is de rol die ze spelen voor de jongeren. Zij staan meer op gelijke voet met hen, alleen al door hun leeftijd, maar ook doordat ze dagelijks met elkaar te maken hebben.”
De 24-jarige Esteban Hofman is sinds twee jaar hoofdbewoner van het appartement in Reigersbos. Sinds zijn opleiding aan het CIOS (Centraal Instituut Opleiding Sportleiders) werkte hij bij ontwikkelingsprojecten in Ghana en Suriname en gaf kickbokslessen in de jeugdgevangenis. Tegenwoordig is hij jeugdcoördinator in Bakkum en verzorgt natuurprojecten voor kinderen.
Esteban Hofman vindt het hoofdbewonerschap een goed concept. “Het is onze taak om de jongeren die bij ons wonen de basiszaken bij te brengen die horen bij zelfstandig wonen. Ik ben geen hulpverlener, maar ben meer bezig met huishoudelijke kwesties, zoals het opruimen van de keuken als je gekookt hebt, de vuilnis op tijd buiten zetten en rekening houden met de buren. Meestal gaat het goed tussen de jongeren en mij.” Als tegenprestatie krijgt hij gratis huisvesting.
Doemscenario’s
Van der Heijden is een van de Spirit-medewerkers die hoofdbewoners werven. “Tijdens zo’n bijeenkomst vertel ik soms doemverhalen, zodat de toekomstige hoofdbewoners weten wat ze te wachten kan staan. Ik schets zeker geen rooskleuriger beeld van de taak die voor ze ligt. De hoofdbewoners krijgen te maken met jongeren die vaak al veel hebben meegemaakt en daardoor niet altijd makkelijk in de omgang zijn.”
Esteban Hofman kan er over meepraten. “Soms veroorzaken de jongeren zelf problemen of brengen ze mensen mee die problemen veroorzaken. Er is een situatie geweest waarin ik me niet meer veilig voelde in mijn eigen kamer door de agressieve houding van een jongere die hier woonde. Als je de deur achter je dichttrekt wil je je veilig voelen. Dat was niet langer het geval. Na herhaalde waarschuwingen is die jongen door Spirit uit het huis geplaatst.”
Esteban Hofman kan in ruil voor zijn taak weliswaar gratis wonen maar levert er wel degelijk iets voor in. De gratis huisvesting telt voor de Belastingdienst wel mee als inkomen. “Verder lever je veel privacy in en een paar nachten van huis blijven zit er ook niet in. Toch vind ik het leuk en goed om te doen. Over een jaar heb ik mijn tijd hier volgemaakt maar ik zou er best nog een jaartje aan vast willen plakken.”
Bij achttien wordt alles anders
De jeugdmaatschappelijk werkers Begeleid Wonen van Spirit regelen praktische zaken voor de jongeren en bieden sociale ondersteuning. Van der Heijden: “Wij zorgen er onder meer voor dat de hulpverlening wordt georganiseerd maar ook dat een jongere een uitkering of werk krijgt of onderwijs volgt. Ook beheren we het geld voor jongeren onder de achttien jaar. De vaste lasten worden automatisch betaald en de jongere krijgt leefgeld.”
Het wordt allemaal anders wanneer de jongeren achttien jaar worden. Van der Heijden: “Tot hun achttiende ontvangen onze cliënten een toelage van 520 euro per maand van de overheid. Die toelage stopt op hun achttiende verjaardag waardoor ze financieel een enorme val maken. We zien er daarom op toe dat een deel van die toelage op een spaarrekening wordt gezet, zodat ze ook na hun achttiende geld hebben om woonruimte voor zichzelf te huren.”
| Er zijn vele programma’s voor begeleid wonen in Amsterdam. Deze zijn veelal bedoeld voor jongeren en volwassenen die te kampen hebben met een combinatie van dakloosheid en psychiatrische problematiek. Kandidaten worden bij de gemeente aangemeld door instellingen als Leger des Heils, Arkin, HVO-Querido of de Volksbond. Wie aan de criteria voldoet, krijgt een sociale huurwoning toegewezen, waarbij het huurcontract op naam van de zorginstelling komt. Na een jaar kan het contract eventueel op naam van de cliënt worden gezet. De bewoners krijgen begeleiding van hulpverleners naar zelfstandigheid. |
En daarna?
Jongeren die bij het project Hoofdbewoner een tijdelijke woonplek krijgen, worden geacht na ongeveer negen maanden tot maximaal een jaar door te stromen naar een zelfstandige woning. Dat lukt niet altijd. Van der Heijden: “Een op de tien jongeren stroomt door naar een van de instanties van Begeleid Wonen Amsterdam, zoals HVO-Querido, die zich richten op oudere jongeren. Zij stellen echter de voorwaarde dat de jongeren minimaal 595 euro per maand verdienen. Daar staat dan wel weer een lage huur tegenover. De rest lukt het meestal vrij snel een of andere vorm van woonruimte te vinden. Maar door het geringe aanbod komt het vaak neer op onderhuur of een kamer bij vrienden of familie.”
Het project Kamers met Kansen, een woon-leer-werktraject van Combiwel, is volgens hem ook een goede vervolgstap. Daar krijgen ze een zelfstandige kamer en coaching. “Verder heeft bijvoorbeeld leegstandsbeheerder Camelot leuke projecten. Maar de meeste jongeren worden afgewezen wanneer er als voorwaarde een tegenprestatie wordt verwacht. Voor dat soort opdrachten staan die jongeren, die vaak al moeite hebben voor zichzelf te zorgen, niet sterk genoeg in hun schoenen. Een enkele jongere belandt uiteindelijk toch op straat en raakt uit zicht van de hulpverlening. Dat gebeurt gelukkig niet vaak.”