Overslaan en naar de inhoud gaan
Drukbezochte PakhuisNUL20-bijeenkomst over duurzaamheid
Woningsector maakt werk van klimaatbeleid

Gemeenten en corporaties hebben hoge ambities geformuleerd op het gebied van duurzaamheid. De CO2-uitstoot moet fors omlaag en woningen moeten van het gas af. In Amsterdam uiterlijk in 2050. Vooral de bestaande voorraad, voor een groot deel corporatiebezit, vraagt om aandacht. Welke maatregelen nemen de verschillende partijen? Wat zijn de meest duurzame oplossingen? En zijn die ook betaalbaar en concurrerend met aardgas? Die vragen stonden centraal tijdens de eenentwintigste editie van Pakhuisnul20.

Dat ook naoorlogse portieketagewoningen getransformeerd kunnen worden naar zeer zuinige appartementen, bewijst Eigen Haard in de Wegener Sleeswijkbuurt. Daar wordt de schil van de woningblokken met in totaal 157 appartementen grondig aangepakt, komen zonnepanelen op het gezamenlijke dak – en wordt zelfs door middel van luifels extra ruimte voor zonnepanelen gecreëerd – en worden de woningen van warmte voorzien door middel van warmtepompen. Het is de eerste keer dat een Amsterdamse woningcorporatie het initiatief neemt om zestig jaar oude portieketagewoningen renoveert tot nul-op-de-meterwoningen, zegt Niek Schaap, projectleider van Eigen Haard. Om de bewoners mee te krijgen – zij koken straks niet meer op gas – is een intensief traject met bewoners ingezet. De noodzakelijke instemming van minimaal 70 procent van de bewoners van de eerste van vijf flats is inmiddels behaald. De vernieuwing start in oktober. De inzet was dat de woonlasten van de bewoners er in ieder geval niet op achteruit zouden gaan, aldus Schaap in het komende nummer van NUL20. Die garantie blijkt niet haalbaar, geeft Schaap aan na zijn presentatie. Ondanks een gemeentelijke subsidie van 27.000 euro per woning stijgen de woonlasten met zo’n 70 euro netto per maand. De bewoners krijgen daarvoor wel meer comfort, iets meer binnenruimte en een uitpandig balkon. De NOM-aanpak kost de corporatie veel geld. Volgens Schaap zou een 'normale' renovatie naar label B de corporatie 10 miljoen hebben gekost, in dit project is dat 21 miljoen, 138.000 euro per appartement.  Daar staat tegenover dat nu gerenoveerd is voor een periode van veertig in plaats van vijfentwintig jaar, waardoor de investering over een langere periode kan worden afgeschreven.

Gasloos in 2050

Voor René Idema, programmamanager City Deal Amsterdam Gasloos 2050, is het belangrijk dat voorbeelden zoals dat van Eigen Haard zichtbaar worden in de stad. “Voorbeeldprojecten zijn altijd duur, maar als er meer ervaring komt, dan kan het vaak een stuk goedkoper. Belangrijk is dat er een proces van bewustwording op gang komt. Ivo Opstelten, lector nieuwe energie aan de hogeschool Utrecht: “Als de schil van een gebouw aangepakt moet worden, dan is dat het moment om te verduurzamen.” Daar is Dory Louwerens, verantwoordelijk voor vastgoedbeheer bij woningcorporatie Ymere, het mee eens, maar zij is wel kritisch op het project van Eigen Haard: “Ondanks de subsidie van 27.000 euro per woning gaan de bewoners er toch op achteruit. Wij willen ons woningbezit ook verduurzamen, maar willen dat wel op een betaalbare manier doen.” De opgave voor Ymere is overigens groot: de corporatie heeft nog 17.000 woningen met een label E, F of G en waar duurzaamheidsmaatregelen hard nodig zijn. Dat erkent Louwerens ook. “Wij willen meer samenwerken met de markt, zoals we dat ook met onze dakpartners gaan doen in een Energy Service Company. En we zijn met Nuon in gesprek om ook een all electric-propositie te maken. Door meer samen te werken met marktpartijen denken wij de kosten voor bewoners laag te kunnen houden, maar de keuze voor welke techniek we waar inzetten vraagt nog meer onderzoek.” Dat is een ingewikkelde exercitie, weet ook Idema: “er wordt nu op veel plekken in de stad gekeken waar we stappen kunnen zetten. We zoeken naar synergie: waar moet gerenoveerd worden en is het gasnet ook aan vervanging toe? Waar moet de openbare ruimte aangepakt worden? Waar we meerdere zaken tegelijkertijd kunnen doen, kunnen we de business case ook gemakkelijker rond krijgen.” Of dit jaar nog tienduizend woningen aangewezen worden die van het aardgas af gaan, wil Idema nog niet zeggen. “We zijn nog niet aan het einde van het jaar.” Louwerens is stelliger: “Het getal tienduizend is vooral symbolisch. We moeten dit jaar gebruiken om goede business cases te maken, die met de bewoners bespreken en dan gaan we daar mee aan de slag.” Opstelten is daar kritisch over: “het adagium duizend bloemen laten bloeien kan ertoe leiden dat er geen keuze gemaakt wordt. Ik denk dat de gemeente in dit proces leiderschap moet tonen, ook al zijn alle partijen daarvoor nodig, want over de particuliere woningvoorraad hebben we het nu nog niet eens gehad.”

"Aardgas is te goedkoop"

Thuisbaas richt zich juist op particuliere huiseigenaren. De dochteronderneming van Urgenda maakt woningen energieneutraal op verzoek van eigenaren. Het bedrijf heeft dat in de afgelopen jaren voor vijftig huishoudens in Nederland gedaan. Voor een 'gemiddelde' woning kan dat al voor vijfendertig duizend euro inclusief BTW, legt Wigger Verschoor uit. Het gaat veelal om een pakket van zonnepanelen, warmte/koudetechnieken en isolatie. Volgens Verschoor is het vooral van belang dat woningen van het aardgas afgaan. De gemeente Amsterdam heeft daarvoor sinds deze zomer overigens subsidie ter beschikking gesteld voor particuliere eigenaren. Toch is los komen van het aardgas nog een lastig verhaal, aldus Verschoor. “Het kost zeshonderd euro als een huishouden het gas wil afsluiten; bovendien is de aardgasprijs veel te laag.” Hij vindt ook dat er gestopt moet worden om investeringen in een duurzame economie subsidie te noemen. De lage gasprijs zit ook andere ontwikkelingen in de weg. Die lage prijs maakt het volgens Jan van der Meer, warmteregisseur van de MRA, moeilijk voor warmtenetten om de concurrentie aan te gaan. “Om te verduurzamen kunnen we niet zonder warmtenetten. Heel veel warmte verdwijnt nu in de lucht en dat kunnen we beter inzetten om woningen te verwarmen. Dat betekent nog geen honderd procent vermindering van de CO2-uitstoot, maar wel een aanzienlijke winst van zeventig procent.”  

De MRA wil het warmtenet uitbreiden door onder meer door staalproducent Tata Steel en data centers aan het systeem te koppelen.” Voor een uitrol van een regionaal warmtenetwerk is het volgens Van der Meer nodig dat het Rijk investeert in de hoofdinfrastructuur, zoals een verbinding met Tata Steel en dat de gasprijs niet zo laag gehouden wordt. “In Aalsmeer dreigt een mooi project tussen tuindersbedrijven en een Data Center te stranden op de lage gasprijs. De bedrijven betalen daar niks voor aardgas.” Intussen worden wel meer woningen en voorzieningen aangesloten, zegt Arno van Gestel van Nuon. “In Amsterdam zijn nu ruim vijfduizend woningen aangesloten. In de Houthavens, Nieuw-West, Noord en Zeeburgereiland. Het Slotervaartziekenhuis is nu ook gekoppeld.” Daarnaast is Nuon in overleg met verschillende VvE's en met verduurzaming van de warmtebronnen. “Met de Alliantie gaan we in Buiksloterham enkele honderden woningen voorzien van zonthermische panelen. In die panelen wordt water verwarmd dat gebruikt wordt voor het verwarmen van de woningen. Dergelijke projecten willen we in de komende jaren meer gaan doen.”

Voor de corporaties die in Zaanstad warmte af gaan nemen van het beoogde warmtenet dat daar moet komen zijn duurzame bronnen zelfs een eis, zegt Harry Platte, bestuurder van Parteon. Net als een vijf procent lagere energierekening en een maximum contractduur van vijftien jaar. “De technologische ontwikkelingen gaan snel. We willen over vijftien jaar niet vast zitten aan een systeem waarvoor dan wellicht betere en goedkopere alternatieven voorhanden zijn.”

Duurzame transformatie

Hoewel de bestaande oudere woningvoorraad het meest urgent lijkt om de CO2-uitstoot in de stad en de metropoolregio te verminderen, laten de plannen voor het Bajes Kwartier zien dat er op het gebied van transformatie ook nog stappen te maken zijn. Zo wordt liefst 98 procent van de materialen van de voormalige Bijlmerbajes hergebruikt in het nieuwe ontwerp van de autovrije wijk, zo leggen Eva Hekkenberg en Johan Snel van ontwikkelaar AM uit. Een bestaande tunnel onder het terrein wordt gebruikt voor transport van warmte en afval. Bovendien is er veel aandacht voor ecologie, hergebruik van restafval in energie en stadslandbouw. De groene toren, een van de twee huidige gevangenistorens die blijft staan, wordt het centrum van die duurzaamheidsmaatregelen. Daarnaast wordt de wijk rijkelijk voorzien van zonnepanelen, komt er een warmte/koudesysteem en is er aandacht voor waterbestendigheid. Het Bajes Kwartier moet een gemengde wijk worden, voor verschillende doelgroepen. Het is de intentie om de bewoners van het bestaande Bajesdorp, de gekraakte cipierswoningen, een woning aan te bieden in de nieuwbouw, zegt Hekkenberg. De fundamenten van de cipierwoningen worden dan gebruikt als omkadering van (stadslandbouw)tuinen. Woningcorporatie de Alliantie heeft getekend voor de sociale huurwoningen in de nieuwe stadswijk. Dertig procent van de 1.350 nieuwe woningen komt in het sociale segment, waarvan tien procent studentenwoningen. De transformatie van het gebied moet in 2019 starten en in 2026 helemaal afgerond zijn.


Meer info:
- Live stream van de avond terugkijken kan HIER
- Ook aanwezig bij PakhuisNUL20 was Frans Salman van Zon op Zeeburg. Zie "Trumpiaans rendement voor huurders"

- NUL20 Dossier: de lange weg naar verduurzaming van de woningvoorraad

Nederland staat voor de grote opgave zijn woningvoorraad te verduurzamen en - op termijn - van het gas af te gaan. NUL20 gaat in een uitgebreid dossier in op Nul-op-de-meter initiatieven, projecten met zonnepanelen voor en door huurders, de potentie van warmtenetten en de eerste vingeroefeningen om Amsterdamse wijken gasloos te maken.