Drie jaar lang stond de deur naar krimp van Schiphol op een kier, maar minister Barry Madlener en Schipholdirecteur Pieter van Oord gooiden die deur, tot woede van de Amsterdamse wethouder Hester van Buren, onlangs dicht. De optie om een baan te sluiten, die Tijs van den Boomen en Theo Baart in hun boek Leven onder het luchtruim onderzoeken, kan voorlopig de ijskast in. Des te meer reden om hen te vragen wat je nú al kunt doen om de zo lang verwaarloosde landzijde van Schiphol te verbeteren.
Veel van de no-regretmaatregelen die we in ons boek beschrijven zijn gekoppeld aan de Westeinderscheg, het scharnier tussen de luchthaven en de zuidwestflank van Amsterdam, tussen het luchtruim en de landzijde dus. Als de luchthaven het leefmilieu ergens in de regio zwaar belast, dan is het wel in dit gebied.
In het Ontwikkelperspectief NOVEX Schipholregio (2023) schuift het Rijk deze scheg naar voren als de ‘groen-blauwe drager’ om de ‘lokale leefbaarheid’ te versterken. Hier liggen namelijk de drie gebieden die volgens het Ontwikkelperspectief het zwaarst door Schiphol worden getroffen: de Aalsmeerse buurt Stommeer, het Haarlemmermeerse dorp Rijsenhout en de Amstelveense ontwikkellocatie Kronenburg.
|
Image
(klik voor vergroting) |
Stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren had een droom: iedere Amsterdammer moest binnen tien minuten in het groen zijn. Zo ontstonden in zijn Algemeen Uitbreidingsplan (AUP) de groene vingers van Amsterdam: de Amstelscheg, de Amsterdamse Bosscheg, de Brettenscheg, de Diemerscheg, de Waterlandscheg, de Scheg van West, de IJmeerscheg en de Zaanse Scheg. |
In het AUP, het Algemeen Uitbreidingsplan, tekenden Van Eesteren en Van Lohuizen 'scheggen', groene zones die de stad met het ommeland verbonden. De belangrijkste en grootste scheg was in die tijd het Amsterdamse Bos, dat Van Eesteren samen met zijn rechterhand Jakoba Mulder ontwierp.
De scheggen zijn niet statisch: sommige dijden uit, andere werden langer en er kwamen zelfs drie nieuwe bij. De meeste vormen een soort omgekeerde trechter: ze beginnen smal in Amsterdam en worden steeds breder naarmate ze verder de stad uitgaan. De Amsterdamse Bosscheg is de uitzondering: het bos zelf is twee tot drie kilometer breed, de uitloper naar de Westeinderplassen – vandaar dat de provincie het de Westeinderscheg noemt – is in de breedte slechts een paar honderd meter: hier liggen de Bovenlanden, een oud veenlandschap dat vooral bestaat uit water en oude legakkers waar je nauwelijks kunt komen. Ten oosten van dit groene lint liggen de voormalige kassengebieden van Aalsmeer, aan de westkant de Ringvaart en de bedrijvigheid van Schiphol-Oost.
De centrale rol die het Rijk toekent aan de Westeinderscheg legt nu al grote druk op dit smalle lint, en daar komen straks nog 22 duizend bewoners en 45 duizend werknemers bij van het Amsterdamse Schinkelkwartier.
Groene zones verbinden
In Werkprogramma Westeinderscheg van de provincie Noord-Holland (2023) staan acht aanbevelingen hoe de scheg kan worden versterkt, van het toelaten van recreatiebedrijven tot verbindingen leggen met andere groene zones. Maar verbreding staat daar niet bij, terwijl daarmee toch juist grote winst te behalen is.
Aan de overkant van de Ringvaart liggen, van de Nieuwe Meer tot Rijsenhout, de bedrijventerreinen van Schiphol-Rijk en Schiphol-Oost afgewisseld met restanten van het oude dijklint, een golfbaan, hallen, een spottersplek, wat maneges, een klassieke kwekerij en het geplempte haventje van Fort bij Aalsmeer.
Je zou dit rommelige gebied op kunnen nemen in een groot groen verband. Een veelbelovend begin van zo’n vergroening is het Ringdijkpark, dat in 2015 ter hoogte van Schiphol Rijk is aangelegd. Wie ook zou profiteren van zo’n opwaardering van het huidige grijze landschap is KLM. Het plan voor het nieuwe hoofdkantoor – de ‘Blue Base-campus’ – is weliswaar uitgesteld, maar op termijn wil de luchtvaartmaatschappij nog altijd naar Schiphol-Oost verhuizen.
Financiële bijdrage van Schiphol?
Met of zonder krimp van Schiphol, het is duidelijk dat hier werk aan de winkel is, en zou het ook niet logisch zijn dat Schiphol daaraan meebetaalt? Het op te richten Omgevingsfonds Schiphol, dat jaarlijks tien miljoen euro moet gaan verdelen, zou een eerste aanzet kunnen geven, maar voor een grondige aanpak is meer geld nodig.
Nu zijn we absoluut geen voorstander van sponsornamen in de openbare ruimte, zoals Aegonplein, Batadorp, Grolsch Veste en Heinekenplein, maar in dit geval zou een forse financiële injectie aanleiding kunnen zijn om na te denken over de naamgeving van de scheg, waar sowieso al jaren verwarring over bestaat.
De Westeinderscheg wordt door Amsterdam nog altijd de Amsterdamse Bosscheg genoemd en puristen hebben het over de Schinkelscheg, naar het voormalige veenriviertje dat er doorheen stroomt. Maar als je nuchter naar de kaart kijkt, dan is het eigenlijk gewoon de Schipholscheg, een naam die ook in één klap duidelijk zou maken waar de scheg ligt.
Overigens is niet alleen aan de oostkant van de luchthaven een sterke groene zone nodig, ook de zuidkant biedt op dit moment een desolate indruk. Daar ligt een landschap dat wordt gedomineerd door distributiedozen, datacenters en tomatenkassen – allemaal maat XXXL.
In het Werkprogramma Westeinderscheg staat op pagina 15 in een bijzin dat er behoefte is aan een ‘ecologische verbinding tussen de duinen en het Groene Hart (via Park21 in Haarlemmermeer en de Westeinderplassen en Amstelscheg)’. Hoe, wat en wanneer staat er niet bij, maar duidelijk is wel dat Rijsenhout het scharnierpunt kan worden van de Schipholscheg en de groene zone van het IJsselmeer tot de Noordzee.
De huidige harde grens tussen Schiphol en de landzijde zou zo kunnen worden vergroend en verzacht. En dat is hard nodig, juist als Schiphol (vooralsnog) niet krimpt.
Tijs van den Boomen en Theo Baart
Meer informatie over het onderzoek: Leven onder het luchtruim
Bij dit artikel hoort een fotoreportage en een fietsroute.
| Fotoreportage | Fietsroute |
|
Veel van de no-regretmaatregelen uit het boek Leven onder het luchtruim zijn aan de Bosscheg gekoppeld. En ook het Rijk, dat zich samen met de regio over de Novex Schipholregio buigt, ziet een grote rol weggelegd voor de scheg die de drie gebieden aaneenrijgt die door Schiphol het zwaarst worden getroffen: de Aalsmeerse buurt Stommeer, het Haarlemmermeerse dorp Rijsenhout en – op enige afstand – de Amstelveense ontwikkellocatie Kronenburg. In de fotoserie tonen Theo Baart en Tijs van den Boomen, makers van Leven onder het Luchtruim, de belangrijkste knelpunten én de grote kansen van de Schipholscheg.
|
Image
|