Image

Het is fascinerend hoe we al jarenlang in advertenties worden gestimuleerd een cursus Leiderschap te volgen. Met reclames op tv word je aangespoord om, ‘terug te keren naar de kern, wat je van nature bent, om van daaruit te ontwikkelen’, middels een programma dat zich afspeelt in 'de ruwe, rauwe natuur’. Sla daarna de krant open en we lezen wat ‘leiderschap’ op kan leveren: het vermogen van de grootaandeelhouder van een bekend biermerk wordt geschat op 16 miljard euro. Alleen: over het dividend van dat vermogen wordt geen belasting betaald.

Wat deze grootaandeelhouder en die cursussen in de natuur gemeen hebben? In beide gevallen gaat het er niet om mensen mee te nemen in een groter en gezamenlijk project waar we allemaal beter van worden. Het draait om de persoon zelf, om een winnaarsmentaliteit die wordt aangewakkerd door de associatie met de natuur: ‘overwinnen zal je, je bent degene die eet en dus niet gegeten wordt’. Het draait om natuurlijke selectie, om winnen of verliezen. ‘Stuurloos’, heet het veelzeggende boek van Volkskrant-journalist Kustaw Bessems. Zijn conclusie: opportunisme en gebrek aan inlevingsvermogen leiden tot bestuur waar de samenleving niks aan heeft.

Overwinnen zal je, je bent degene die eet en dus niet gegeten wordt

Hoe richten wij onze samenleving dan in? In iedere nieuwe wijk hebben we opnieuw de kans om verschillende groepen – qua inkomen, achtergrond etc – samen te brengen. Terecht dat oud-stedenbouwkundige Henk Lichter zich vorig jaar in Het Parool afvroeg hoe inclusief het nieuwe Amsterdamse stadsdeel Haven-Stad wordt. Deze toekomstige wijk in het Westelijk Havengebied, zal met haar 150.000 inwoners groter zijn dan een stad als Zwolle. Het moet de nijpende woningnood in het almaar groeiende Amsterdam tegengaan. Maar hoe zorgen we voor de nodige sociale samenhang? Met de aanliggende buurten, de stad als geheel en zeker ook binnen de wijk zelf?

Voor een voorlopig antwoord hoef je alleen maar een wandeling te maken door de nieuwste nieuwbouwgebieden in de stad zoals de Houthavens, Oostenburg en het Amstelkwartier. Er zijn zeker wel sociale huurwoningen te vinden, maar de nieuwe norm is: luxe façades van het rijke Amsterdamse leven. Het vraagt dan ook niet veel inbeeldingsvermogen om te stellen dat mensen met een minder geslaagde carrière of een kleine beurs ‘te gast’ zijn in die nieuwe wijken – wat een geluk dat je daar mag wonen!

Informele leiders

Het kan ook echt anders, daar ben ik van overtuigd. Want hoe je ongelijkheid met empathie kunt bestrijden hoor ik op een warme leesavond in de Tolhuistuin in Amsterdam-Noord. Schrijver, columnist en rapper Massih Hutak leest voor uit zijn boek Je hebt ons niet ontdekt (2020) over de gegentrificeerde stad. Hutak vertelt hoe hij zich aan het begin van zijn wooncarrière eenvoudigweg niet kon indenken dat een eigen huis voor hem en zijn familie, oorlogsvluchtelingen uit Afghanistan, was weggelegd. Hutak strijdt al een tijd met bewonerscollectief ‘Verdedig Noord’ tegen de segregatie in zijn stadsdeel omdat ook daar de nieuwe woonkazernes de diversiteit verdringen die in Noord tot voor kort de norm was.

Of neem Hoscar Flores Pineda. Als ervaringsdeskundige in dakloosheid neemt hij nu zelf zijn collega’s van het buurtteam Nieuw-West op sleeptouw met een inloopspreekuur voor economisch daklozen. Mensen mét een baan en in toenemende mate gezinnen die om verschillende redenen geen dak meer boven hun hoofd hebben en radeloos op zoek zijn. Het is hoopvol dat het initiatief van Hoscar inmiddels in drie stadsdelen is overgenomen.

Ik geloof in deze informele leiders die zich het lot van mensen aantrekken. Dus, voor wie nog aan zichzelf – en liever nog, aan onze samenleving – wil werken, laat de wilde natuur in de Ardennen voor wat het is en ontwikkelt leiderschapskwaliteiten door in de buurt aan de slag te gaan. Je krijgt er geen certificaat voor maar je empathische vermogen groeit. In onze steden en dorpen hebben we geen winnaars nodig, wel leiders die mensen nieuw perspectief bieden en weten te verbinden.