De betonnen droom

Het is de tijd van de Bijlmerjubilea. In november 2018 is het precies 50 jaar geleden dat de eerste bewoners in de Bijlmer de sleutel van hun nieuwe huis kregen. Dat wordt gevierd, maar dit jubileum was niet de motivatie waarmee auteur/journalist Daan Dekker De Betonnen Droom schreef. Zijn boek kwam uit in november 2016, volgens de uitgever 'een maand voordat de Bijlmermeer vijftig jaar bestond'. Dat kan natuurlijk goed samengaan: die twee jaar is het verschil tussen eerste paal en oplevering. En zo kan er in 2018 weer worden teruggeblikt.

 

Dekker schetst een helder beeld van het ontstaan en de teloorgang van de Bijlmermeer. Maar hij geeft de lezer ook een verrassend inkijkje in het leven van de hoofdontwerper van de wijk, Siegfried Nassuth. 

 

De geschiedenis van de Bijlmermeer spreekt veel mensen tot de verbeelding. Maar er zijn waarschijnlijk maar weinigen die weten wie aan de basis stond van het ontwerp van de roemruchte wijk in Amsterdam Zuidoost. Siegfried Nassuth (1922) groeit op in Nederlands Indie. Dekker schetst zijn jeugd in de tropen en zijn gevangenschap door de Japanners  halverwege de Tweede Wereldoorlog. Net als duizenden anderen wordt bij tewerkgesteld bij de aanleg van de beruchte Birmaspoorlijn. 

Een paar jaar na de capitulatie van Japan vertrekt Nassuth naar Nederland  waar hij bouwkunde gaat studeren in Delft. Hij raakt begeesterd door hoogleraren als Van Eesteren en architect Hertzberger die 'het moderne bouwen' aanhangen. Na zijn studie komt hij in Amsterdam terecht waar hij bij de gemeente gaat werken op de afdeling Stadsontwikkeling. Hij werkt daar nauw samen met andere bekende bouwmeesters uit die tijd en wordt uiteindelijk hoofdontwerper van de Bijlmermeer.

 

Dekker laveert in het boek tussen de verschillende episodes van Nassuths leven en de ontstaansgeschiedenis en de ondergang van de Bijlmermeer. Van de eerste paal, geslagen door burgemeester Van Hall in 1966, tot de pioniers die als eerste de sleutel kregen van de honingraatflats. Over de komst van de Surinamers en Ghanezen naar de Bijlmer in de jaren zeventig en tachtig, de verloedering van met name Gliphoeve en Ganzenhoef en uiteindelijk de sloop van de wijk die in de jaren zestig nog werd gezien als 'de stad van de Toekomst' waarmee in een keer werd afgerekend met de schrijnende woningnood en de verkrotting van de binnenstad. 

Hoewel in het boek veel duidelijk wordt over Nassuth en zijn familieleven blijft enigszins schimmig wat nou eigenlijk zijn stedenbouwkundige visie was. Dit heeft waarschijnlijk vooral te maken met het feit dat de bouwkundige zelden het achterste van zijn tong liet zien. Ook nadat hij met pensioen was en hij zijn geesteskind zag wegkwijnen gaf hij geen commentaar. 

 

En hij zweeg nog steeds toen hij op 77-jarige leeftijd eindelijk weer eens een bezoek bracht aan 'zijn wijk' en zag hoe de eerste flats gesloopt waren en plaats hadden gemaakt voor laagbouw. Het enige dat over zijn lippen kwam bij het zien van de laagbouw die de hoogbouw had verdrongen was:  'kijk dit is nou negentiende-eeuwse bouw'. Waarmee hij maar wilde zeggen dat Amsterdam weer terug bij af was.