Oude fabrieken en scheepswerven spreken tot de verbeelding. In het boek 'Terug naar de fabriek' gingen vijf journalisten op zoek naar het nieuwe leven in oude fabrieken. Ze ontdekten boeiende kunstenaars en bevlogen ondernemers die - na de crisis van 2008 - met beperkte middelen nieuw leven in industriemonumenten hebben weten te blazen. In het tijdperk daarvoor staken projectontwikkelaars nog miljoenen in de ombouw van oude fabrieken en elektriciteitscentrales tot culturele hotspots en hippe restaurants. De Amsterdamse Westergasfabriek had daarin - ondanks de financiële tegenvallers - de weg gewezen.
Maar met de kredietcrisis verdampten de miljoenen voor herbestemming in hoog tempo. Er ging een streep door vele ambitieuze plannen, zoals die om het Stork-terrein in Hengelo uit te laten groeien tot een nieuw stadshart. Maar de crisis blijkt tegelijkertijd a blessing in disguise te zijn geweest. Door de pas op de plaats zijn complexen gered van de sloophamer of zijn ze met meer eerbied voor de historie herbestemd. Voorbeelden daarvan zijn De Hallen in Amsterdam of in Amersfoort de zeepfabriek Rohm & Haas en de Prodentfabriek.
In Terug naar de fabriek worden op journalistieke toon de geschiedenis, de herontwikkeling en het nieuwe leven van 25 industriële iconen beschreven. In de Amsterdamse regio zijn dat de NDSM-werf en De Hallen in Amsterdam en in Zaanstad de hele zone langs de Zaan vanaf het Hembrugterrein via de chocoladefabriek van Verkade tot aan de oude boonfabriek in Wormerveer.
Het boek is uitstekend gedocumenteerd, voorzien van mooie foto's en zeer leesbaar geschreven. Oud werknemers en nieuwe gebruikers komen aan het woord. In het eerste hoofdstuk wordt bovendien op bondige wijze een knappe industriële geschiedschrijving van Nederland gegeven.
Het boek is een originele combinatie van industriële geschiedschrijving en reisgids. Wie met het boek in de hand afreist naar Ulft om het DRU industriepark - waar de oranje braadpannen van moeder of oma vandaag komen - te gaan bekijken, krijgt er direct een aantal suggesties bij om er een volwaardige dagtocht van te maken. En dat is bij bij alle 25 industriële monumenten. Dat klinkt wellicht als een wat merkwaardige formule, maar het werkt goed. Een aanrader voor iedereen die een warm gevoel krijgt bij oude fabrieksgebouwen en scheepswerven.
Auteurs: Marcel Bayer, Marijke Bovens, Bas Husslage, Jaco Boer en Bram Vermeer. Uitgever Oostenwind, www.oostenwind.org. Prijs €25.