De opinie van Vincent van Rossem Van Rossem is architectuurhistoricus

Wanneer heb je het eigenlijk voor het zeggen in een stad? Op de wat langere termijn beschouwd is het toch altijd de stad zelf die het voor het zeggen heeft. We prutsen wat aan een natuurverschijnsel dat we nauwelijks begrijpen. Maar als ik God was, dan wist ik het wel. Dan zou ik namelijk iedereen die zich beroepshalve bezighoudt met de gebouwde omgeving straffen met de historische blik. Wie met historisch geschoolde ogen naar de stad kijkt, raakt vervuld van bewondering en ontzag. Niet zozeer omdat de monumenten van kunst en cultuur zo mooi zijn, maar omdat het stedelijk bouwwerk als geheel een wonder is. Het labyrint van eenvoudige maar toch waardige straten, waaraan vele generaties met liefde en zorg gewerkt hebben.

Amsterdam zucht nu al een eeuw lang onder het juk van de sociale huisvesting. De woningwet van 1901 was immers de basis van de socialistische gemeentepolitiek. Wie bouwt? Wibaut. Samen met de woningbouwverenigingen hebben de SDAP en de PvdA een eeuw lang zieltjes kunnen winnen door betaalbare woningen te bouwen. Dat was ongetwijfeld een goede zaak, maar in de loop der decennia ontstond de vreemde situatie dat alle woningbouw in de stad sociale woningbouw moest zijn. De marktwerking verdween, en de sociale huurwoning werd een onvermijdelijke keuze. De harde regels van de distributie golden voor iedereen.

Gezien de essentie van ons maatschappelijk bestel, moest er natuurlijk vroeg of laat een eind komen aan deze Hollandse variant van het sowjetsysteem. Heerma heeft de woningbouwverenigingen omgetoverd tot kapitalistische ontwikkelaars, en Remkes heeft verordonneerd dat de socialistische erfenis in de naoorlogse woonwijken omgebouwd moet worden tot een lustoord vol koopwoningen. Vreemd genoeg hebben PvdAbestuurders met enthousiasme gereageerd op de dictaten van deze twee rechtse baasjes, terwijl ook de corporatiemedewerkers zich naar de PC Hooftstraat hebben gehaast om een duur Italiaans pak te kopen. Men spreekt over herstructurering, maar het is de uitverkoop van de sociale huisvesting. Hoewel elke leegkomende huurwoning wordt bestormd door woningzoekenden, is het ambtenaren van de SWD toch nog gelukt om uit te rekenen dat er een overschot is van negentigduizend betaalbare huurwoningen.
Tel uit je winst. Grappig genoeg zijn de kiezers ook niet gek, en voorlopig is het vooral de SP die winst boekt, want de SP heeft direct gewezen op het asociale karakter van de zogenoemde herstructurering. Intussen gaat de plannenmakerij voor de sloop van goedkope huurwoningen gewoon door. Terwijl Heerma en Remkes een, laten we aannemen, goed bedoelde poging hebben gedaan tot destalinisering, neemt de terreur van de overheid juist dramatisch toe. Huurders van woningbouwverenigingen vernemen per brief dat hun woning geen toekomstwaarde meer heeft, en dus gesloopt zal worden. De PvdA staat daar vierkant achter: herstructureren, slopen, weg met dat verschrikkelijke socialistische verleden; onze nieuwe klanten zijn de tweeverdieners in koopwoningen die schandelijk veel te duur zijn. Maar die stemmen op de VVD, want daar is de hypotheekrenteaftrek veilig. Kiezers zijn niet gek.

De PvdA zit gevangen in haar eigen volkshuisvestingsverleden en toont zich nu zelfs bereid haar kind met het badwater weg te gooien. De naoorlogse woonwijken in Amsterdam vormen een socialistisch monument dat in de waan van deze dag toevallig even niet populair is. Maar ook dit monument is het waard te behouden. Net als de binnenstad. Die is nu heilig verklaard, maar 25 jaar geleden was er nog een geniaal plan om de Jordaan te slopen. Wie de moeite neemt om eens te gaan kijken in Amsterdam West ziet alleen maar keurige betaalbare huurwoningen in een aangename woonomgeving. Wat is er toch mis met een portieketagewoning? Een appartement in de Pijp heeft niet eens een behoorlijk trappenhuis. Je ziet in de binnenstad ook steeds meer dure kelderwoningen. Onze wethouder maakt een panische indruk, maar haast is een slechte raadgever. Afgezien van een handvol gekken is niemand dakloos in Amsterdam. Wat mooi en wat goed is, mag niet gesloopt of verpest worden. Vandaar die verschrikkelijke straf: de historische blik. Wie met deze blik gaat kijken in de Plutarchusstraat, de A.M. de Jongstraat of de Rudolf Agricolastraat is verloren. Dit zijn de meesterwerken van de naoorlogse huisvestingspolitiek, en ze zijn niet te overtreffen. De herstructurering is niet alleen asociaal, maar ook een aanslag op onze culturele erfenis.