Image

Ik denk nog vaak aan die twaalf jonge tieners die mij vijftien jaar geleden zoveel leerden. Ze waren opgegroeid in vluchtelingenkampen en brachten mij meer bij dan alle literatuur, experts en data die ik voor mijn onderzoek raadpleegde. Ik vroeg ze om mij met kleurpotloden, wandelingen en videocamera’s te laten zien welke dromen en belemmeringen ze hadden in hun leven. Ze leerden me van alles over het waarom van hun levensloop. En meer nog leerden ze mij dat zij de enige echte experts zijn. Niet beperkt door beleidstaal, wet- en regelgeving, wat zogenaamd wel en niet kan. Maar de kern over waar het echt om gaat, de uitwerking in de praktijk. Het percentage meisjes in vluchtelingenkampen die doorleerden vergeleken met meisjes in de stad vlakbij kreeg pas echt betekenis toen die meisjes vertelden en letterlijk lieten zien waar zij tegenaan lopen als ze wel willen doorleren. Het was verrassend anders dan waar het beleid op inzette.

Als ik dit weleens vertel dan zegt iedereen ‘ja, natuurlijk’. We vinden het logisch als het om kinderen in vluchtelingenkampen gaat, dat zij expert zijn in hun situatie. Maar als het om bewoners in onze eigen steden gaat, dan is het opeens anders. Ik ken weinig beleidsmakers die structureel aan bewoners vragen om te vertellen en te laten zien wat er eigenlijk niet werkt in hun wijken, in hun leven. Begrijp me niet verkeerd, er zijn vergaderingen en inspraakavonden te over, waar bewoners mogen meedenken over plannen en beleid. Netjes volgens de wettelijke verplichting. Waarna beleidsmakers niet zelden verzuchten ‘dit is toch niet representatief’ en ‘ze snappen het gewoon niet’. 

Vraag de volgende keer eens geen reactie op een beleidsstuk

Bewonersvertegenwoordigers gaan op hun beurt op cursus om de beleidstaal en wet- en regelgeving beter te snappen en als vrijwillige beleidsprofessional mee te kunnen praten. Als een bewoner het aandurft om een praktijkvoorbeeld in te brengen dan is de reactie vaak ‘we gaan hier niet in op individuele casussen’. Terwijl juist die praktijkvoorbeelden, en niet de beleidsdetails, relevant zijn. 
Beleid is niets meer of minder dan een middel om in de praktijk te bereiken wat je belangrijk vindt. Gereedschap om waarden - of in beleidsjargon ‘de bedoeling’ - in het gewone leven te realiseren. Helemaal niet makkelijk. Daarvoor volgen mensen opleidingen en cursussen en ze maken er hun carrière van. 

Beleidsexperts. Zij kunnen en moeten uren soebatten of een bepaalde zin in een verordening of beleidsregel effectief is om de bedoeling in de praktijk voor elkaar te krijgen. Dat is niet de rol van de bewoners die met de gevolgen van het beleid moeten leven. Het is hun rol om input te geven op welke bedoeling er eigenlijk wordt nagestreefd en waar het mis- of goed gaat in de praktijk. 

Ik vroeg de kinderen in die vluchtelingenkampen ook niet om mij te vertellen welke zinnen in het beleid van overheden en maatschappelijke organisaties moeten veranderen. Iedereen snapt dat het hun rol en verantwoordelijkheid niet is om het beleid te verbeteren. Dat is de taak van beleidsmakers, bestuurders en andere mensen in invloedrijke posities; om te luisteren naar wat mensen belangrijk vinden en wat er misgaat in de praktijk, en dan zelf te sleutelen aan de middelen om dat op te lossen. 
Ben jij zo’n beleidsexpert, vraag dan de volgende keer eens geen reactie op een beleidsstuk. Vraag wat mensen belangrijk vinden, vraag naar hun waarden en wat volgens hen ‘de bedoeling’ is. En wees nieuwsgierig naar ieder voorbeeld van waar het misgaat, iedere buurvrouw of oom die op de verkeerde manier geraakt wordt. Dat is waar het beter kan. Dan kan je daarna zelf sleutelen aan het beleid om te zorgen dat het ook echt beter gaat.