Dit jaar staat in het teken van een eeuw Amsterdamse School. Spin in het web van dit jubileum is museum Het Schip, dat binnen enkele maanden de deuren opent van een nieuwe, veel grotere locatie binnen het gelijknamige wooncomplex. Daarnaast gebeurt er van alles in de stad. Van een tentoonstelling in het Stedelijk, rondleidingen in het voormalig Scheepvaarthuis, tot het maandelijks uitlichten van een bijzonder gebouw uit deze bouwperiode.
| Van 9 april tot 28 augustus is in het Stedelijk Museum de tentoonstelling ‘Wonen in de Amsterdamse School, ontwerpen voor het interieur 1910-1930’ te zien. Er worden vijfhonderd objecten getoond van bekende architecten, kunstenaars en ontwerpers uit die periode. In Architectuurcentrum Amsterdam is van 8 april tot 20 september de fototentoonstelling ‘Honderd jaar inspiratie – de invloed van de Amsterdamse School op het hedendaagse bouwen’ te zien. Op de plek waar de Amsterdamse School in 1912 begon met de bouw van het voormalig Scheepvaarthuis onder leiding van Joan Melchior van der Mey, worden rondleidingen gehouden in wat nu het Amrath Hotel is. Er zijn verschillende arrangementen waarvoor gereserveerd kan worden. Ook worden vanuit het Amrath dagelijks pendeldiensten verzorgd naar Museum Het Schip en vanuit Het Schip via de Baarsjes en Plan Zuid naar het Stedelijk Museum. Bovendien wordt vanaf april iedere tweede zondag van de maand een Amsterdamse Schoolmonument geopend voor het publiek en brengt de dertigste Open Monumentendag op 10 en 11 september een ode aan deze stroming. De officiële opening van de uitbreiding van Het Schip en de tentoonstelling ‘Verbeelde idealen’ is gepland in juni. Meer informatie over het programma en digitaal platform: www.hetschip.nl www.100jaaramsterdamseschool.nl www.amsterdamse-school.nl |
Museum Het Schip in de Spaarndammerbuurt begon bescheiden in 2001. Initiatiefnemer en huidig directeur Alice Roegholt wilde dat jaar ‘een klein projectje’ opzetten in het kader van honderd jaar Woningwet. “Ik ben de stad rondgefietst om inspiratie op te doen en stuitte op het postkantoortje van wooncomplex Het Schip. Dat kwam leeg en het leek me aardig op die plek de aandacht te richten op die belangrijke periode in de volkshuisvesting. Wat in eerste instantie bedoeld was als tijdelijke tentoonstelling, is uitgegroeid tot een echt museum met vorig jaar 24.000 bezoekers. En straks met de uitbreiding bereikt Museum Het Schip zijn volwassenheid.”
Een rondleiding door het museum begint nu nog in het authentieke door architect Michel de Klerk ontworpen postkantoor. Tot in de kleinste details is daar de stijl van de Amsterdamse School doorgevoerd. Het postkantoor wordt gerestaureerd zodra de uitbreiding is voltooid. De ingang wordt dan verplaatst naar het voormalig schoolgebouw dat dateert uit 1913, drie jaar voordat Michel de Klerk de eerste tekeningen maakte voor Het Schip. De Klerk integreerde het schoolgebouw van Publieke Werken geheel in stijl in het wooncomplex.
Houten veulen
De nieuwe locatie beslaat 1200 m2, verdeeld over drie verdiepingen. Op de begane grond komt de ingang, met museumwinkel, lunchroom en ambachtenlokaal voor educatieve programma’s. Het houten veulen op de monumentale trap, van ontwerper en beeldbouwer Hildo Krop, verwijst naar kleuterschool de Veulens waarvoor het gebouw is neergezet. De eerste verdieping vormt het hart van het museum met een vaste expositie, terwijl op de tweede verdieping wisselende exposities plaatsvinden en ruimte is voor bijvoorbeeld congressen.
Volgens Roegholt is de uitbreiding noodzakelijk om het onderwerp in al zijn facetten te kunnen tonen. “In de museumwoning, die in 2004 werd ingericht, is maar een klein deel te zien van onze collectie. Het grootste deel – van luciferdoosjes tot wandtapijten – staat nu nog in depot. We hebben onlangs ook nog een slaapkamer van ontwerper/architect Piet Kramer en een eetkamer van Michel de Klerk verworven. Die krijgen een mooie plaats in het museum.”
Werelderfgoed?
Museum het Schip krijgt van alle kanten steun voor de verbouwingskosten van het schoolgebouw. Zo besloot de gemeente Amsterdam eind vorig jaar 250.000 euro bij te dragen en schonk de Amerikaanse Getty Foundation 180.000 dollar aan het museum. Het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting schonk negen ton en zo waren er nog tal van andere giften van instellingen, het bedrijfsleven en particulieren. Het IMAS, Initiatiefgroep Museum Amsterdamse School, zoekt echter nog nieuwe sponsors voor de in totaal 6 miljoen euro die de verbouwing kost.
Nico Koers van de begeleidingscommissie: “We hebben het geld voor de verbouwing geleend, maar zoals iedereen weet kost dat geld. We hebben gelukkig al veel financiële steun gekregen maar zijn nu druk bezig met het aanboren van nieuwe geldstromen om de rest te kunnen afbetalen. Ik heb er alle fiducie in dat dat gaat lukken. Verder gaan we stug door met onze pogingen om de Amsterdamse School als stroming op de Werelderfgoedlijst van Unesco te krijgen. We concentreren ons daarbij op twee projecten: Het Schip en De Dageraad in Plan Zuid. We hopen dat een van deze unieke symbolen van sociale volkshuisvesting tijdens de volgende ronde in 2020 wordt genomineerd.”
Koers werkt ook mee aan de website van digitaal platform Wendingen – genoemd naar het tijdschrift dat tussen 1918 en 1931 verscheen – dat een databank vormt van allerlei objecten. Volgens Koers is het een soort Wikipedia voor de Amsterdamse School. “Iedereen die ergens ter wereld, op zijn eigen zolder of in zijn omgeving, een object vindt dat in deze stroming past, kan het posten op de website. Zo zetten we de Amsterdamse School letterlijk op de kaart. We hebben al prachtige bijdragen ontvangen en hopen uiteraard op meer.”
Volkshuisvestingsideaal
De Amsterdamse School ontstond rond 1920 als volkshuisvestingsideaal. Het Schip in de Spaarndammerbuurt is behalve een museum in de eerste plaats een wooncomplex dat gebouwd werd voor de arbeiders die tot dan toe vaak noodgedwongen in krotten in de binnenstad woonden. Woningcorporatie Eigen Haard gaf opdracht voor de bouw van het complex en is nu bezig met de renovatie van de 81 woningen en een ingrijpende restauratie van de gevels. Eigen Haard verwierf bovendien het schoolgebouw dat de uitbreiding van het museum wordt voor een symbolisch bedrag van het stadsdeel. De corporatie neemt voor anderhalf miljoen euro de restauratie van de buitenkant voor haar rekening.
De Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties verleent museum Het Schip een bijdrage in de exploitatiekosten van 80.000 euro per jaar voor het komende decennium. Directeur Egbert de Vries van de AFWC: “De Amsterdamse School heeft een heel belangrijke bijdrage geleverd aan de manier waarop de huisvesting zich in onze stad heeft ontwikkeld. Het was een heel kenmerkende periode voor het nieuwe denken over huisvesting van met name het armere deel van de Amsterdamse bevolking. Iedereen zette in die tijd de schouders eronder om de leefomstandigheden te verbeteren.”
Tegenwoordig wordt er volgens De Vries door de crisis vaak weer bezuinigd op bouwstijl en wooncomfort. “Het is een hele uitdaging, maar we zien gelukkig bij sommige nieuwe ontwerpen dat er inspiratie is geput uit de Amsterdamse Schoolstijl. Dat zie je bijvoorbeeld terug bij de nieuwbouwprojecten van Ymere aan de Tugelaweg en Kraaipan in de Transvaalbuurt. En dat is belangrijk: de stad heeft wereldwijd een naam hoog te houden als het gaat om bouwstijlen.”