Heesterveld op de voorgrond

Een deel van de H-buurt biedt nog de troosteloze aanblik van de Bijlmer van voor de grote vernieuwingsoperatie die van de helft van de jaren negentig tot 2012 duurde. Op veel plekken komen we stapels achtergelaten huisraad tegen. In Hakfort, Hoogoord en Huigenbos staan nog de afgetopte versies van verwaarloosde parkeergarages.
Die parkeergarages gaan nu definitief tegen de vlakte. Het is een van de maatregelen om de leefbaarheid in de buurt te verbeteren. De garages in Hoogoord en Huigenbos worden binnen afzienbare tijd gesloopt. Die in Hakfort staat hetzelfde lot te wachten, maar dan op langere termijn.
Erna Hollander is manager gebiedsontwikkeling voor de gemeente. De keuze voor sloop van de  parkeergarages is volgens haar een logische stap: “Er hangen vaak groepjes rond in de avonduren. Dat geeft een onveilig gevoel. Die parkeergarages staan er vaak al langer dan veertig jaar en zijn technisch in slechte staat. Sinds het invoeren van betaald parkeren in dit gebied staat bovendien meer dan de helft van de parkeerplaatsen leeg. Sloop is de beste optie.”
Abonnement- en vergunninghouders die nu nog parkeren in de garages, krijgen na de sloop een plek in een parkeergarage in de buurt. Verder wordt het aantal parkeerplaatsen op het maaiveld uitgebreid.
Over de invulling van de ruimte die ontstaat na sloop van de garages is nog geen besluit genomen. Hollander: “Deels zal er nieuwbouw komen met een combinatie van wonen en werken. En een deel van de openbare ruimte kan worden herbestemd met bijvoorbeeld speelvoorzieningen. En we moeten niet alleen kijken naar plekken om te bouwen voor nieuwe bewoners, maar willen ook iets bieden aan de bestaande bewoners. De bewoners van Zuidoost die kunnen doorstromen van een sociale huurwoning naar middeldure huur of een betaalbare koopwoning, hebben nu vaak geen andere keus dan het stadsdeel te verlaten, omdat er nauwelijks aanbod is in die sector.”
Bewoners en ondersteunende organisaties wordt gevraagd mee te denken over de nieuwbouw op de plaats van de parkeergarages. Voor de participatie in ontwikkelbuurten in Zuidoost heeft de gemeente een ton gereserveerd. Dat geldt voor elk van de drie stadsdelen. 

Woningverkoop stopgezet

Woningcorporaties hebben de afgelopen jaren een deel van de sociale huurwoningen in de hoogbouw van onder meer Hoogoord verkocht, een beproefd middel in de stedelijke vernieuwing om meer menging te creëren in wijken met uitsluitend sociale huur. Maar in Zuidoost werkt woningverkoop soms extra verloedering in de hand. Volgens Hollander heeft verkoop tot een aantal onwenselijke situaties geleid, mede als gevolg van kamerverhuur. De woningcorporaties hebben daarom het verkoopprogramma in de H-buurt voorlopig stopgezet.
Een ander groot, maar verre van nieuw probleem in de H-buurt en de rest van de Bijlmer zijn de bergen afval en huisraad die her en der worden neergegooid. Hollander: “De gemeentelijke afdelingen zijn momenteel nog te verkokerd om dit probleem goed aan te pakken. Er is betere samenwerking nodig tussen de instanties. Er wordt de komende maanden gekeken wat we hier aan kunnen doen.” De politiek voert – met name met het oog op de aanstaande verkiezingen – de druk op om eerder uitgevoerde bezuinigingen op de stadsreiniging terug te draaien.

Creatief Heesterveld

In de H-buurt ligt ook Heesterveld. In de crisisjaren is hier iets bijzonders opgebloeid. Er is al veel geschreven over deze broedplaats. In dit oudste deel van de Bijlmermeer zijn sinds 2012 studenten en creatieve bedrijfjes neergestreken in gebouwen van Ymere. Gebiedsregisseur Edith Bronsveld van de woningcorporatie vertelt dat het de bedoeling is dat deze ‘Creative community’ nog zeker vijf tot tien jaar blijft bestaan. Drie van de vier blokken middelhoge bouw zijn ook de komende jaren nog bestemd voor starters en studenten. Dit jaar wordt het aantal plekken voor creatieve starters uitgebreid in een plint van een naastgelegen huizenblok. Ymere betaalt de kosten daarvoor deels uit eigen middelen en heeft ook subsidie aangevraagd bij het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling.
Bronsveld: “Die creatieve bedrijvigheid en bijvoorbeeld een horecagelegenheid als Oma Ietje dragen bij aan de leefbaarheid van de wijk. In de plinten die nog dit jaar worden getransformeerd tot bedrijfsruimten, komt onder meer een wisselwinkel. Dat is een plek waar startende ondernemers een concept kunnen uitproberen. Wanneer dat een succes is, kunnen ze doorstromen naar een vaste bedrijfsruimte.”
Lange tijd stond de sloop van de hoogbouw in Heesterveld in de vernieuwingsplannen van Zuidoost. In de crisisperiode is alles stilgevallen. “Die sloopplannen zijn voorlopig van de baan,” zegt Bronsveld nu. “Zuidoost heeft iedere betaalbare huurwoning hard nodig.”

Achterstallig onderhoud

In de naastgelegen wijk Hoptille heeft Ymere de afgelopen periode zowel in de hoog- als de laagbouw huis-aan-huis bezoeken uitgevoerd waarbij de corporatie met de bewoners in gesprek ging over de technische staat van hun woning. Volgens Bronsveld een heel nuttig instrument om intensief met de bewoners in contact te komen en problemen in kaart te brengen. De uitkomst was dat in een deel van de woningen technische mankementen zijn. Hoptille heeft sinds kort een actieve bewonersvereniging. Uit een bewonersenquête van een paar maanden geleden – die door ruim een kwart van de bewoners werd ingevuld – bleek volgens Gitana Maijnaard van die bewonersvereniging eveneens dat veel woningen in Hoptille hard toe zijn aan een opknapbeurt. Maijnaard: “Dat varieert van klachten over tocht tot schimmel op de muren en vaak een combinatie daarvan. Een aantal jaren geleden zijn er bovendien woningen samengevoegd, maar daar is iets misgegaan met de isolatie, waardoor je flink moet stoken om het enigszins aangenaam te krijgen.”
Ymere is zich volgens Bronsveld bewust van die klachten en onderneemt actie. “Onze servicemonteurs brengen de mensen die de enquête hebben ingevuld komende tijd een bezoek om de technische mankementen te inventariseren. Waar nodig zullen die worden verholpen.”

Buurtwerkkamer verbindt bewoners

De fysieke staat van de woningen en de publieke ruimte is wel het meest tastbare maar niet het grootste probleem in de H-buurt. Er is veel armoede; veel bewoners zijn werkloos en laaggeletterd. Een deel van het geld dat voor de ontwikkelbuurten in Zuidoost beschikbaar is gesteld, is daarom bestemd voor initiatieven die de sociaal-economische omstandigheden van bewoners moeten helpen verbeteren.
Dat is ook wat ze bij de drie Buurtwerkkamers in Zuidoost beogen. Eén daarvan is De Handreiking in Haardstee. Vier jaar geleden namen stadsdeel Zuidoost en drie woningcorporaties het initiatief voor deze welzijnsvoorziening. Projectcoach Juriaan Otto was er vanaf het begin bij betrokken. “Het was hard nodig dat er iets werd opgezet voor de bewoners van de H-buurt. Er heerst een grote mate van anonimiteit in de hoogbouw en er wonen veel mensen met multiproblematiek. Met name de van oorsprong Dominicaanse en Ghanese bewoners hebben erg de neiging zich in hun eigen gemeenschap terug te trekken. Maar binnen die gemeenschappen worden problemen als schuld, verslaving en armoede niet makkelijk opgelost.”
Volgens Otto zijn de problemen heftig en hardnekkig. “We hebben inmiddels een deel van de bewoners  binnen weten te halen, maar we moesten er hard aan trekken. Waar we met de Buurtwerkkamers naar streven, is het maken van verbinding tussen de buurtbewoners. We proberen er achter te komen wat iemand kan en wat hij of zij leuk vindt maar ook welke hulpvragen er zijn. Vervolgens leggen we contacten tussen bewoners onderling en verwijzen we waar nodig naar een hulpinstantie.”
Op deze en andere manieren poogt men bij De Handreiking de Bijlmerbewoners een zetje richting een betere toekomst te geven. Otto: ”En dan gaat het niet alleen om bijvoorbeeld schuldhulpverlening, maar ook om meer oog krijgen voor de zaken om je heen. Ons motto is ‘als je aan jezelf werkt, krijg je vanzelf weer oog voor je omgeving’. En het klinkt misschien simpel, maar wanneer mensen een eigen moestuintje mogen opzetten, voelen ze zich vanzelf meer verantwoordelijk voor de buurt waarin ze leven.”
De Handreiking voorziet onder meer in een formulierenbrigade, klussendienst, huiswerkbegeleiding, taalles en een kookclub. Er zijn nog geen concrete plannen voor besteding van het extra geld dat straks beschikbaar komt uit het budget Ontwikkelbuurten.

Projectontwikkelaars

Andere buurten in Zuidoost die de komende jaren extra middelen krijgen volgens de Investeringsagenda zijn de K-buurt, Reigersbos, Venserpolder en Holendrecht. Er zijn plannen voor de aanpak van pleinen en het creëren van ontmoetingsplaatsen. Erna Hollander: “Op die manier wordt het prettiger toeven in de openbare ruimte en zorgen we voor betere relaties tussen de bewoners en meer betrokkenheid met hun leefomgeving. In een mooie omgeving is het prettiger wonen en leven.”
Niet alleen de gemeente en de woningcorporaties investeren de komende jaren in Zuidoost. Ook Rijkswaterstaat voert een groot project uit: de ondertunneling van de A9. Wanneer de tunnel gereed is, wordt daarboven een park gebouwd. En projectontwikkelaars hebben eveneens hun oog laten vallen op Zuidoost. Zo zijn er de ontwikkeling van woon-werkconcentraties in Amstel III en de bouw van een hele nieuwe woonwijk – De Nieuwe Kern – waarmee Zuidoost een betere verbinding krijgt met de rest van de stad.