Het begon allemaal met dubbeltjes...

Wie denkt dat het vormen van wooncoöperaties hip is en helemaal van deze tijd, heeft het mis. In 1868 werd de Bouwmaatschappij tot Verkrijging van Eigen Woningen opgericht voor en door arbeiders. Het is inmiddels honderdvijftig jaar later en de bouwmaatschappij is na vele fusies Woningstichting De Key geworden. Cultuurpsycholoog en publicist Jos van der Lans pleegde een indrukwekkend stukje geschiedschrijving met de eenmalige jubileumuitgave 'Het begon allemaal met dubbeltjes...De geschiedenis van Woningstichting De Key 1868-2018'.
Het boek van Lans bestaat uit negen hoofdstukken waarin hij op minutieuze wijze de geschiedenis van De Key en de Amsterdamse volkshuisvesting in zijn geheel ontrafelt. Er is aandacht voor de erbarmelijke omstandigheden waarin de arbeiders woonden toen Amsterdam in het begin van de industriële revolutie qua inwonertal uit zijn voegen barstte. Er moesten woningen komen voor de tienduizenden arbeiders die met hun gezin in krotten leefden. Er waren drie verenigingen die arbeidswoningen bouwden maar die werden geleid door notabelen.
Met steun uit socialistische hoek richtte een groep arbeiders de Bouwmaatschappij tot Verkrijging van Eigen Woningen op. Honderden arbeiders legden wekelijks een dubbeltje opzij om een spaarpot te creëren waarmee woningen konden worden gebouwd. Het eerste resultaat was de bouw van de Dubbeltjespanden aan de Mauritskade in 1870.
In het hoofdstuk 'Naast de Woningwet' schetst Lans een beeld van de eerste veranderingen die plaatsvinden op het gebied van de Amsterdamse volkshuisvesting. Door de oprichting van stichting Onze Woning als dochtermaatschappij, weet de Bouwmaatschappij deels de Woningwet te omzeilen en kan doorgaan met waar ze ooit voor waren opgericht: het bouwen van betaalbare woningen.
Er is ook een hoofdstuk gewijd aan de Van Buuren Dynastie. De in 1919 opgericht stichting Onze Woning werd opgericht door Lucas van Buuren die zijn stempel drukte op de volkshuisvesting. Verder is er aandacht voor de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog voor de woningbouw en het huisvestingsbeleid en voor de jaren zeventig waarin een groot deel van de Amsterdamse woningvoorraad gesloopt of gerenoveerd moest worden met groeiend verzet van de bewoners tot gevolg. De Bouwmaatschappij kan alle veranderingen niet het hoofd bieden en is genoodzaakt zich in 1989 te fuseren met de dochtermaatschappij tot Woningbouwvereniging Onze Woning.
In de laatste hoofdstukken van het maar liefst 164 pagina's tellende, rijk geïllustreerde boek, schetst Lans een af en toe ontluisterend beeld van de ontwikkelingen in de Amsterdamse volkshuisvesting. En uiteraard ook de ontwikkelingen binnen Woonstichting De Key van de afgelopen decennia. Hierin lees je dat begin jaren negentig de ‘gouden koorden’ waarmee woningcorporaties aan de overheid zijn vastgeklonken worden doorgesneden, de zogeheten 'bruteringsoperatie'. Voor deze uitdaging zoekt Onze Woning samenwerking met De Doelen en Lieven de Key. De ambities reiken tot in Groningen, maar dit landelijke avontuur eindigt in een koude kermis. Begin 21ste eeuw lijken de bomen voor corporaties tot in de hemel te groeien. Ze bouwen niet langer alleen huizen, ze ontwikkelen gebieden, bouwen aan steden. Na het mislukken van de fusie met Het Oosten en de AWV schakelt De Key zelfs nog een tandje bij. De 'eigen' ontwikkelmaatschappij Principaal, de 'VPRO onder de ontwikkelaars', levert prachtige projecten op. De projectenportefeuille wordt voor miljarden gevuld. Het kan niet op, overal wordt posities aangekocht. Tot de vastgoedcrisis de ballon uiteen doet spatten. Ook de gevolgen daarvan, inclusief de achteraf dramatische grondtransactie in Zeewolde, worden door Van der Lans minutieus beschreven. In het laatste hoofdstuk wordt beschreven hoe De Key zich onder leiding van Leon Bobbe kiest om zich te richten op de groeiende groep woonstarters – het ondergeschoven kindje op de Amsterdamse woningmarkt. En dat deze keuze niet in goede aarde valt bij de Huurdersvereniging Arcade.
Deze jubileumuitgave is zeker geen hagiografie maar een gedegen historische studie waarin 150 jaar volkshuisvesting voorbij komt. Jos van der Lans ontwikkelt zich tot de Lou de Jong van de Nederlandse volkshuisvesting.