Dudok door Iwan Baan

Fotograaf Iwan Baan legde de ontwerpen van architect-stedenbouwer Willem Marinus Dudok (1884-1974) op een ongebruikelijke manier vast. In plaats van statische foto’s van de architectuur toont de fotograaf in het boek ‘Dudok door Iwan Baan’ de ontwerpen van de architect in een bredere context. Aan de hand van lucht- en straatfotografie toont Baan op verhelderende wijze hoe de ontwerpen van Dudok door heel het land gebruikt worden als plek om te wonen, te werken, te rouwen en te leren. Dudok ontwierp kantoren, crematoria, scholen, complete tuinsteden, sportparken en recreatiegebieden, naoorlogse wederopbouwwijken maar bijvoorbeeld ook het monument op de Afsluitdijk.

Zijn veelzijdige oeuvre werd in 1955 bekroond met de Gold Medal of Honor. De jury noemde hem de ‘architect van de leefomgeving’. Hij is tot op de dag van vandaag de enige Nederlandse ontwerper die deze prestigieuze prijs ontving. Pikant detail is dat Dudok niet is geschoold als architect en stedenbouwkundige. Dudok werd opgeleid als genieofficier en werkte als zodanig tussen 1905 en 1913. Zijn belangstelling voor ontwerpen uitte zich in het maken van schetsen van wachtgebouwtjes, villa’s en zelfs de Utrechtse Domkerk. Een van zijn eerste publicaties in een architectuurtijdschrift ging over een tak van het militaire bouwen die het dichtst bij de civiele bouwkunst lag: de kazernebouw. Daarin komen stedenbouwkundige, woningbouwkundige en architectonische opgaves samen. Als militair kreeg Dudok oog voor het organiseren van dagritmes van grote groepen mensen, aandacht voor de leefbaarheid en de menselijke maat en een optimaal gebruik van licht en lucht. Allemaal zaken die in zijn latere leven als architect en stedenbouwer van onschatbare waarde zouden blijken.

Zijn eerste stap naar wat later zijn nieuwe loopbaan werd, zette Dudok in 1913 toen hij werd aangenomen in Leiden als ingenieur gemeentewerken. Hij had inmiddels architect Jo Oud ontmoet en samen met hem ontwierp Dudok een arbeidersbuurtje in Leiderdorp naar het model van een Engeland overgewaaide hype: de garden city, oftewel de tuinstad. In 1915 werd hij directeur gemeentewerken in Hilversum dat in de jaren daarna zou uitgroeien tot een architectuurwalhalla, Zijn ontwerp voor het Hilversumse gemeentehuis is inmiddels wereldberoemd. Vanaf 1928 groeide Dudok uit tot een van de boegbeelden van de hedendaagse Nederlandse architectuurwereld. Hij bracht tussen 1913 en 1954 ongeveer 150 ontwerpen tot stand.
Architectuurhistoricus Lara Voerman schreef de begeleidende teksten in het boek maar het zijn vooral de foto’s van Iwan Baan die zeer welsprekend zijn voor het iconische oeuvre van deze bijzondere architect-stedenbouwkundige Dudok.