Image
Het vandaag gepresenteerde onderzoeksrapport 'Erfpacht in Amsterdam, een Gordiaanse knoop' van Berenschot is uiterst kritisch over vele aspecten van de erfpacht: grondwaardebepaling, canon, depreciatie, informatievoorziening. Berenschot zet bovendien fundamentele vraagtekens bij het stelsel, dat onvoldoende consumentenbescherming biedt en vooral tot doel heeft de schatkist van de hoofdstad te spekken. “Juist als erfpacht in toenemende mate het karakter heeft van een belasting, ligt meer in de rede dat alle Amsterdammers, zowel eigenaars als erfpachters, in gelijke mate worden belast.”
Berenschot concludeert dat het stelsel te complex is en dat erfpachters de consequenties van keuzes niet kunnen overzien. "Het stelsel van eeuwigdurende erfpacht biedt geen effectieve waarborg en bescherming ten aanzien van de rechtszekerheid." Zo is de methodiek om de canon te bepalen niet transparant. De vaststelling van de BSQ (BuurtStraatQuote), waarvan de erfpacht wordt afgeleid, is bijvoorbeeld niet volledig gebaseerd op open data. Berenschot heeft ook kritiek op de grondwaardebepaling. In de residuele methode zit een aantal consequenties die ongunstig zijn voor de erfpachter, terwijl het merendeel van de waardeontwikkeling naar de gemeente wordt toegerekend.
'Erfpacht is een soort grondbelasting, maar niet voor iedereen'
Berenschot concludeert dat de oorspronkelijke doelstellingen van het erfpachtbeleid sinds 1896 grotendeels zijn weggevallen. Blijft over een financiële doelstelling: "De middelen worden feitelijk ingezet als een algemeen dekkingsmiddel en worden niet specifiek en herkenbaar ingezet voor verbetering van de stad." Een soort grondbelasting dus, maar dan niet voor iedereen. Door alle aanpassingen en geïntroduceerde keuzemogelijkheden, zitten erfpachters bovendien vaak in verschillende regimes die onderling sterk kunnen verschillen. Berenschot: "Daarmee wordt onbedoeld een wissel getrokken op de rechtsgelijkheid."
Berenschot concludeert dat het nieuwe stelsel van eeuwigdurende erfpacht bestaande knelpunten niet heeft opgelost en het stelsel nog ingewikkelder heeft gemaakt. Het onderzoeksbureau ziet - ondanks een lange reeks aanbevelingen - niet direct een uitweg uit deze 'Gordiaanse knoop': "Het is duidelijk dat de consumentenbescherming onder druk staat en verbeterd moet worden. Tegelijkertijd schuilt in het toevoegen van nieuwe elementen of extra maatregelen het risico van een nog grotere complexiteit."
Boomsma: "College, druk op de pauzeknop"
Het externe onderzoek is gestart naar aanleiding van een amendement van CDA-raadslid Boomsma bij het volksinitiatief van SEBA (Stichting Erfpachters Belang Amsterdam) dat tot extern onderzoek naar het erfpachtbeleid opriep. Boomsma: “De onderzoekers en hoogleraren hebben een ijzersterk rapport opgesteld, met vernietigende conclusies. De Amsterdamse erfpacht biedt te weinig consumentenbescherming: het is te duur, te complex, niet transparant, niet veilig, niet uitlegbaar en niet redelijk.”
Zijn conclusie is dat het rapport moet leiden tot een fundamentele herbezinning. "Maar om erfpachters op korte termijn bescherming te bieden, moet in de eerste plaats de voorwaarden voor eeuwigdurende erfpacht zoals die golden tot januari vorig jaar worden ‘vastgeklikt,’ zodat niemand wordt benadeeld. Eenzijdige aanpassingen van de gemeente bij de berekening van de grondwaarde (btw, depreciatie en te laag ingeschatte herbouwkosten) moeten worden teruggedraaid." En er moet volgens hem een pauze worden ingelast: geen nieuwe aanbiedingen meer versturen.
Het college reageert later op het rapport. Behandeling is op 30 juni.