Bottom-up stadsontwikkeling: hype of paradigmawisseling?
De gebiedsontwikkeling door projectontwikkelaars en corporaties zit in het slop. Stadsbestuurders kijken daarom welwillend naar initiatieven van bewoners en particulieren. Kunnen zij het gat opvullen dat professionele bouwers achterlaten? ARCAM ging tijdens twee avonden op zoek naar het antwoord, maar kwam er niet echt uit.
Stedenbouw van onderop is ‘hot’. Dat bleek duidelijk uit de overvolle zaal die het Amsterdams architectuurcentrum tot twee keer toe trok. Op de eerste avond mochten zes initiatiefnemers hun project toelichten. Het ging daarbij niet alleen om zelfbouw, maar ook om de aanleg van een buurtplein of een kunstzinnig initiatief dat werknemers op een kantorenpark stimuleert om zich meer met hun omgeving te bemoeien. Zelfs het gekraakte dierenasiel in het Polderweggebied, dat volgens de krakers een buurtcentrum moet worden, kwam aan bod.
Die grote verscheidenheid aan initiatieven maakte meteen duidelijk dat bottom-up stadsontwikkeling alle kanten uit kan gaan. Projecten zijn rijp en groen en variëren van gebouwen tot tuinen en hoven. Ze zijn meestal goedbedoeld maar zelden met eigen geld gefinancierd, zoals stedenbouwkundige Ton Schaap op de tweede avond snedig opmerkte. “Ik heb bewondering voor mensen die hun nek in de strop steken, maar veel van dit soort initiatieven worden met gemeenschapsgeld betaald. Dat staat haaks op het idee van zelfredzaamheid.”
De meeste initiatiefnemers zaten daar niet mee. Zij klaagden - met de zaal - vooral over de tegenwerking van ambtenaren en ontwikkelaars. Die wachten te veel af, willen niet meebetalen of proberen de ideeën voor eigen gewin te gebruiken, luidde de klacht. Een architect die samen met een theatermaker een concept had bedacht voor mobiele broedplaatsen opgebouwd uit containers, vertelde dat het hem nog steeds niet is gelukt om voor vijf jaar een braakliggend stuk grond in de stad te huren. “Veel partijen geloven nog altijd dat de crisis wel weer overwaait. Ze willen geen afspraken met ons maken.” Van buurtbewoners krijgen veel bottom-up initiatieven meestal wél veel steun. Dat kan er toe leiden dat een project ineens door politici wordt omarmd en tegenwerkende ambtenaren gepasseerd kunnen worden. Het overkwam de krakers in het Polderweggebied. Zij strijden nu alleen nog tegen de ontwikkelaar van het gebied die liever een grand café in het dierenasiel ziet.