Woningcorporaties hebben de ruimte om bij calamiteiten meer persoonsgegevens te delen. Maar in de praktijk van alledag stellen corporaties zich heel terughoudend op, zo concluderen studenten (HBO Recht) van de Hogeschool van Amsterdam na onderzoek. Betere training en ondersteuning kan helpen de handelingsverlegenheid bij corporatiemedewerkers te verminderen. Ook is het belangrijk betrokkenen tijdig uit te leggen hoe persoonsgegevens worden verwerkt.
Het onderzoek is uitgevoerd, zo verklaart beleidsadviseur Lars Hartmans van de Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties (AFWC), na een verzoek van studenten van de Hogeschool van Amsterdam aan de Federatie of er nog een geschikt onderzoeksonderwerp voorhanden was. De opdracht is niet door de AFWC verstrekt vanwege ongerustheid over onvoldoende bescherming van belangrijke persoonsgegevens of klachten van huurders over gegevensverwerking, zo benadrukt hij, maar om meer duidelijkheid te krijgen over de ruimte die corporaties hebben om bij dreigende en niet dreigende situaties (meer) informatie te delen. “We hebben specifiek gevraagd te onderzoeken in hoeverre corporaties specifiek gericht op het Convenant Zorg en Overlast en binnen de regels van de AVG en meer gegevens mogen delen om de samenwerking met politie, gemeente en zorgpartners te versterken en sneller te kunnen handelen wanneer de ernst van de situatie daar aanleiding toe geeft.”
Achterstallig onderhoud
Na literatuurstudie, interviews met betrokken partijen en het analyseren van jurisprudentie is geconcludeerd dat voor wat betreft het Convenant Zorg en Overlast sprake is van achterstallig onderhoud. Het convenant is gebaseerd op oude regelgeving. “Dan gaat het met name om formele, juridisch-technische aanpassingen. Daarnaast zijn er nieuwe ontwikkelingen. Juist om de mogelijkheden voor hulp te versterken werkt het Kabinet-Schoof aan een wet voor bredere data-uitwisseling; mogelijk krijgen woningcorporaties de bevoegdheid om gezondheidsgegevens van huurders te verwerken. De invoering daarvan – het wetsvoorstel bevindt zich nog in de consultatiefase – is een goed moment om met elkaar, gemeente, corporaties en andere partners, het convenant te vernieuwen”, aldus Hartmans.
“Corporaties willen gegevens kunnen delen wanneer de veiligheid in het geding is en het nodig is huurders te beschermen"
Uit de interviews met de corporaties komt naar voren dat de medewerkers terughoudend zijn met het delen van informatie met derden, aldus AFWC-beleidsadviseur Belle Buldanli. Ook omdat de grenzen niet duidelijk zijn. Tegelijkertijd is digitalisering van informatiestromen steeds vaker aan de orde. “Corporaties willen gegevens kunnen delen wanneer de veiligheid in het geding is en het nodig is huurders te beschermen. Voorzichtigheid bij corporatiemedewerkers, respect voor de privacy van de huurders valt te prijzen. Een huurder wil niet dat een corporatie weet wat er allemaal speelt. Maar aan de andere kant denken we dat er binnen de huidige regels wel meer informatie kan worden gedeeld. Daar is behoefte aan. Het aantal kwetsbare mensen met onbegrepen gedrag neemt toe. Ook hebben we steeds vaker te maken met allerlei incidenten, denk aan het toenemend aantal explosies.” Juist na ernstige incidenten in Amsterdam Noord en Amsterdam West hebben gemeente, zorgverleners en corporaties besloten tot een pilot gedurende een half jaar om meldingen over zorg en overlast op één plek te verzamelen en de regie te verbeteren. Corporaties zijn van de partij, als het om hun huurders gaat. “Betere informatie-uitwisseling kan de hulpverlening ten goede komen. En corporaties, zo blijkt uit het onderzoek, hebben dus de ruimte meer informatie te delen.”
Ethische afwegingen
De terughoudendheid om informatie te delen wordt onder meer verklaard uit onduidelijkheid over wat er wel of niet mag worden gedeeld. De onderzoekers adviseren medewerkers bewust te trainen om ethische afwegingen te maken. “Dat kan de handelingsverlegenheid verminderen en het vertrouwen in gegevensuitwisseling vergroten. Zij bevelen daarnaast aan een gezamenlijk platform te ontwikkelen als centrale bron van informatie; een plek waar de betrokken corporatiemedewerkers heel makkelijk antwoorden kunnen vinden over wat ze wel of niet mogen delen”, aldus Buldanli.
“Betere informatie-uitwisseling kan de hulpverlening ten goede komen. En corporaties, zo blijkt uit het onderzoek, hebben dus de ruimte meer informatie te delen”
In hun zogeheten verbeteradvies staan de onderzoekers ook stil bij transparantie over gegevensverwerking. Die kan worden versterkt door beter uit te leggen hoe persoonsgegevens worden verwerkt. Verder vinden zij het belangrijk om betrokkenen tijdig te informeren over welke gegevens worden gedeeld, met wie en waarom deze gegevens gedeeld gaan worden. Dat zou kunnen door goede, toegankelijke voorlichting. Niet op de laatste plaats moet door corporaties doorlopend worden geïnvesteerd in goed beveiligde systemen om datalekken tegen te gaan. En wordt voorgesteld werkprocessen te uniformeren. De vernieuwing van het Convenant Zorg en Overlast staat al op de planning. Of corporaties met andere elementen uit het verbeteradvies aan de slag gaan, moet nog onderling worden besproken.
| De Amsterdamse woningcorporaties verwerken bij het uitvoeren van hun volkshuisvestelijke taken gegevens van meer dan tweehonderdduizend huishoudens. Zo beschikken corporaties niet alleen over persoonsgegevens als naam, adres en geboortedatum van de huurders, maar zijn ze op de hoogte van bankrekeningnummers voor de inning van huurpenningen en voor het vaststellen van de jaarlijks huurverhoging komt er informatie van de Belastingdienst. Er worden allerlei gegevens verwerkt, bijvoorbeeld ook als het gaat om verhuurverleden, zorg en overlast en rechtmatige verhuur. Daarnaast beschikken corporaties over gegevens van duizenden medewerkers en grote aantallen bedrijven waarmee wordt samengewerkt. De AVG is complex. Het kent een aantal basisvereisten. Zo moet de verwerking 'behoorlijk' zijn; dat betekent dat die niet (op een niet te rechtvaardigen manier) nadelig, discriminerend, onverwacht of misleidend mag zijn voor de betrokkenen. Organisaties moeten openlijk en duidelijk communiceren hoe en waarom een organisatie hun persoonsgegevens verwerkt. Daarbij mogen ze alleen persoonsgegevens verzamelen met een gerechtvaardigd doel. Als zij persoonsgegevens verwerken, moeten ze daarbij uitgaan van het principe ‘zo min mogelijk’. Verder geldt een verantwoordelijkheid voor de juistheid van de gegevens, kunnen mensen aanpassingen vragen als de gegevens niet kloppen en de bewaartijd is beperkt. Ook zijn er strenge regels rond gegevensbeveiliging. Die zijn extra streng als het gaat om bijzondere persoonsgegevens. |