Duurzaam bouwen, duurzaam wonen. Dat was het thema van de veertiende editie van PakhuisNul20, de talkshow over Amsterdamse en regionale woonkwesties. Op het programma van 7 december: zonnestroom voor huurders, duurzame nieuwbouw en renovatie. En een gesprek over de circulaire stad aan de hand van 'living lab' Buiksloterham.
In de regio Amsterdam zijn een aantal initiatieven genomen om ook individuele huurders in staat te stellen gebruik te maken van zonnestroom zonder dat corporaties zelf veel moeten investeren. De corporatie levert de daken terwijl een aparte energiemaatschappij (ESCO = Energy Service Company) zorg draagt voor installatie, onderhoud en afrekening. Zo kunnen huurders van Eigen Haard gebruik maken van HuurDeZon en kunnen klanten van Ymere in Haarlemmermeer zonnepanelen op hun dak krijgen van Tegenstroom.
Volgens Wybrand Pieksma van Eigen Haard zijn er inmiddels 500 woningen op deze wijze voorzien van zonnepanelen. Bij het initiatief Tegenstroom staat de teller op ongeveer 1000 woningen. Pieksma en Popko van Meekeren zijn tevreden over de belangstelling bij huurders, maar het gaat volgens hen wel om de early adaptors. 'Maar we zien wel een olievlekwerking als de eerste zonnepanelen in een straat zijn geplaatst. Anderen willen dan ook,' aldus Pieksma. De ambitie van Ymere is om in de Haarlemmermeer nog tweeduizend woningen te voorzien van zonnestroom. Volgens Van Meekeren onderzoekt Ymere de mogelijkheden om in Amsterdam een vergelijkbaar zonne-energiebedrijf van de grond te tillen. Daarvoor zouden in eerste instantie zo'n drie- tot vierduizend daken in aanmerking komen. Geschikt zijn alleen daken die niet op de rol staan voor onderhoud en die voldoende bezonning krijgen. Bovendien mijden corporaties voorlopig liever de meer ingewikkelde complexen met een monumentstatus of complexen met een VvE waarbij ook kopers moeten instemmen. De zonnepanelen zorgen voor een daling van de woonlasten van huurders, maar om grote bedragen gaat het niet. Het gaat om bedragen van zo'n 60 euro per jaar.
Erfpachtkwestieopgelost
Ondernemer en duurzaamheidsexpert Christiaan Brester bedacht Herman de Zonnestroomverdeler. Daarmee kunnen individuele huishoudens in gestapelde bouw kiezen of zij van zonnestroom gebruik willen maken (niet iedereen hoeft mee te doen). Nul20 schreef daar eerder over. Een innovatie die niet alleen flexibel is, maar ook meer oplevert per teruggeleverde kilowattuur zonnestroom. Tijdens PakhuisNul20 probeerde Brester nog eens duidelijk te maken hoe ingewikkeld de wetgeving op het gebied van zonne-energie in Nederland in elkaar steekt en welke risico's politieke veranderingen teweeg brengen. Zo betalen grootverbruikers van energie minder belasting in Nederland en bestaat er een risico dat het salderingsvoordeel wordt teruggedraaid, waardoor zonnepanelen financieel minder aantrekkelijk worden. Volgens Brester is de techniek maar één onderdeel van een heel traject waarbij juridische, economische en sociale aspecten net zo belangrijk zijn. En in het geval van woningcorporaties ook de bestaande verhouding met de huurder. Brester: 'Waarom zou ik zonnepanelen willen als mijn dak blijft lekken?'
Kan de gemeente meer doen om de aanleg van zonnepanelen te versnellen? Volgens Brester heeft wethouder Choho ervoor gezorgd dat de erfpacht geen belemmering meer is zonnepanelen van derden op een dak te leggen. Bovendien is goed gekeken welke regelingen uit de verschillende stadsdelen het beste werken en zijn die samengebracht. En er wordt gewerkt het gemakkelijk te maken een vergunning te krijgen voor zonnepanelen op monumenten.
Kritiek is er ook: volgens Brester is de gemeente te veel gericht op epc, wordt te veel gekeken naar normen en niet naar het effect. 'Er staat straks bijvoorbeeld een nieuw gebouw in Amsterdam met een mooi schuin dak, maar dat is op het noorden gericht en zonnepanelen hebben daar dus geen zin. Ze liggen er straks wel. Om die fout te herstellen moest het hele ontwerp namelijk opnieuw langs de welstand.'
De gemeente Amsterdam zou ook een voorbeeld kunnen nemen aan het Tegenstroom-initiatief. De gemeente Haarlemmermeer dekt daar het salderingsrisico af.
Energieneutraal
Tijdens PakhuisNul20 kwamen ook twee cases aan bod. Kees Keizer, hoofd vastgoed van ZVH, ging in op de duurzame renovatie van de E-flats in Zaandam. De woningcorporatie slaagt erin de complexen voor 48.000 per woning te renoveren en te verheffen naar energielabel A. Daarover in het komende nummer van NUL20 meer. Erik Leijten, directeur ontwikkeling van Hurks, ging in op de gehanteerde strategie om de duurzame woontoren @HomeAmstelkwartier in het Amstelkwartier energieneutraal te krijgen. Hij benadrukte daarbij dat het om een epc van nul gaat voor het gebouw, dat wil zeggen de gemeenschappelijke functies, wat niet hetzelfde is als nul op de meter. Leijten liet zien dat met maatregelen als een hoog isolatieniveau en lage temperatuurverwarming een epc van nul niet werd gehaald. Door het toevoegen van zonnepanelen op het dak en aan de gevel lukte dat wel. Maar die zijn volgens hem niet rendabel. Het gaat in het geval van @HomeAmstelkwartier om een extra investering van één miljoen, ofwel zesduizend euro per appartement. De nieuwe eigenaar Amvest is naar verluidt van plan een deel van de energie-investering door te berekenen aan de huurders.
Buiksloterham Circulair
Hoe kan een hele wijk duurzaam worden? In Buiksloterham wordt gewerkt aan een circulair stukje stad. Dat betekent zo min mogelijk afval door in kringlopen te denken. Het afval van de één is grondstof voor de ander. Zo kan restwarmte van het ene gebouw gebruikt worden om een ander pand te verwarmen. Maar er zijn veel meer voorbeelden, vertelt Saskia Müller van Buiksloterham Circulair. Op het gebied van energie, water en bijvoorbeeld bouwmaterialen. 'Er is niet één recept voor circulaire ontwikkeling, het is een zoektocht per gebied. Technisch kan al heel veel, de uitdaging zit vooral in de samenwerking.'
Wat betekent dat in de praktijk? Marieke Top van de Alliantie dat een van de ontwikkelaars in het gebied is, geeft aan dat niet alleen flexibel – en daarmee duurzaam – gebouwd wordt maar ook dat veel maatregelen al standaard zijn. Het gaat dan om ledlampen en zonnepanelen. 'De eis van een epc van 0,4 halen we.' Daarnaast is de corporatie met fabrikanten in overleg is over zo energiezuinig mogelijke apparaten die ook betaalbaar zijn voor de huurders van de corporatie. En met Westpoort Warmte is de corporatie in overleg het vastrecht en de energiekosten van het verplichte Warmtenet af te kopen zodat huurders een goedkope bundel kunnen afnemen. Daarnaast overweegt Westpoort Warmte warmtecollectoren te plaatsen, die duurzamer zijn dan de energiebronnen waarmee het stadswarmtenet gevoed wordt. Een ander groter project betreft de bouw van een biomassacentrale waarmee ontlasting omgezet kan worden in energie. Top geeft aan dat dat bij de ontwikkeling van een nieuwe wijk lastig is: 'Het is een flinke investering en eigenlijk alleen te betalen als je voldoende massa hebt.'