Eind 2016 werd de Metropoolregio Amsterdam tot één woningmarktregio bestempeld. Een moetje, opgelegd door Den Haag dat door het land op te delen in regio’s het werkgebied van corporaties wilde inperken. NUL20 bekijkt deze woningmarktregio nu door de ogen van de woningzoekenden in de sociale sector en vergeleek regels op WoningNet en in de afzonderlijke huisvestingsverordeningen.

Loten in opmars

Het aanbodmodel met toewijzing op basis van inschrijfduur is overheersend in de Metropoolregio, maar loten heeft een vlucht genomen in de afgelopen jaren. In de gemeenten van de Stadsregio Amsterdam mag sinds 2013 maximaal 20 procent (in de hele regio 15 procent) van de sociale huurwoningen worden verloot. In praktijk gebeurt het met gemiddeld 8 procent en in kleine woonkernen aanzienlijk minder.
In Almere wordt sinds 2015 maar liefst tot 50 procent van de woningen verloot, waardoor met name jongeren meer kans krijgen. Overigens komt het er in de praktijk op neer dat ongeveer een derde van het aanbod uit lotingwoningen bestaat, doordat om studenten-, aangepaste en seniorenwoningen niet wordt geloot. Bij een eerste evaluatie over 2015 bleken woningzoekenden over het algemeen tevreden over het lotingssysteem.
In Almere krijgen mensen met een binding met de regio - dat is de hele gemeente Flevoland - voorrang bij de loting. In de Huisvestingswet van 2014 zijn dergelijke voorrangsregelingen beperkt (zie kader). In de tabel is te zien dat aardig wat gemeenten eigen bewoners, of doelgroepen daarvan, voorrang geven op mensen van buiten.

Optiemodel

In de regio IJmond kun je op de sites van lokale corporaties één of meerdere opties nemen op een bepaald type woning in een straat, buurt of complex naar voorkeur. Elke optie kost 25 euro. Bij het aanbod staat gelijk de gemiddelde inschrijftijd voor de betreffende woningen aangegeven en het aantal woningen waarom het gaat. Doorklikken levert informatie op over de laatste toewijzingen in het complex of de buurt. Hiermee kan de woningzoekende zijn kansen inschatten.

Maatwerk

Maatwerkregelingen voor doorstromers, zoals Van Hoog naar Laag en Van Groot naar Beter voor ouderen, lijken vooral een zaak voor de corporaties en minder een onderdeel van het gemeentelijk, laat staan regionaal beleid. Wel heeft Amsterdam sinds kort ‘wooncoaches’, die namens !WOON (de voormalige Steunpunten Wonen) ouderen adviseren over doorstroming en Almere draagt 1250 euro bij in de verhuiskosten en heeft een aparte voorrangsregeling.
Corporaties in Almere hebben sinds kort ook een Van Groot naar Beter-regeling. “Ymere koppelt dit aan een actieve benadering van mogelijk geïnteresseerde ouderen door een wooncoach”, vertelt Maarten Nip van de afdeling Wonen. “Daarnaast is er een voorrangsregeling in de maak voor nieuwbouw in bestaande wijken. We willen de eenzijdige opbouw in de wijken doorbreken door kleinere woningen voor bijvoorbeeld ouderen toe te voegen. Door deze toe te wijzen aan woningzoekenden uit de wijk wordt hun de mogelijkheid geboden wooncarrière te maken zonder naar de andere kant van de stad te hoeven verhuizen. Zo willen we ook de sociale cohesie bevorderen.”   
Ymere kent met de ‘Woonswitch’ al enkele jaren een doorstroomregeling voor huurders in Haarlem. Opmerkelijk daarbij is dat niet woon- of inschrijfduur de volgorde bepaalt, maar de waarde van de achtergelaten woning en de motivatie van de woningzoekende. De corporatie heeft de ambitie meer huurders actief te verleiden om door te stromen naar meer geschikte woonruimte, vertelt directeur strategie en beleid Jeroen Frissen. In 2016 waren 151 van dergelijke ‘doorstroommatches’; dit jaar moeten dat er twee keer zoveel zijn.
Verder wordt de mogelijkheid van woningruil op Woningnet.nl en Woonservice.nl slechts geopperd, maar niet echt gestimuleerd. Er is geen zoekmodule voor. Wellicht geeft een nieuwe app waaraan Ymere momenteel werkt een impuls aan deze doorstroommogelijkheid. De app moet zelfs een driewegruil mogelijk maken.

Urgentie en indicatie

Bij indicaties voor zorg- en aangepaste woningen zijn er geen grote verschillen tussen regio’s. Bij urgentie gaat het om voorrang bij reguliere woningen. Daarbij krijgen mensen uit de maatschappelijke opvang, slachtoffers van huiselijk geweld of verleners van mantelzorg volgens de Huisvestingswet altijd voorrang, maar statushouders vanaf dit jaar niet meer (tenzij de gemeente anders bepaalt).
De omschrijving van wat een urgente situatie is, kan per gemeente variëren, maar vaak komen dezelfde termen terug. De verwoording zegt weinig over de scheutigheid van gemeenten met urgentie, stelt Nip. Zo heeft Almere ‘dakloosheid van ouder met minderjarig kind’ niet expliciet als grond in de verordening staan, maar valt het daar onder ‘sociale redenen’.

WoningNexit

Naast verschillende regels kent de Metropoolregio ook uiteenlopende digitale zoekplatformen. Het overgrote deel van de regio maakt gebruik van de diensten van WoningNet. Dat was tot voor kort binnen de Stadsregio Amsterdam het enige digitale platform voor woningzoekenden.
Anderhalf jaar geleden besloten de corporaties Intermaris en Wooncompagnie - actief in onder andere Purmerend, Waterland, West-Friesland en Kop van Noord-Holland - tot afscheiding van WoningNet en een eigen platform te gebruiken: Woonmatch.
“Wij volgen gewoon de regels van de Huisvestingsverordening van de Stadsregio”, zegt Han Leurink, directeur wonen en vastgoed van Intermaris. “In Hoorn werkten we al met Woonmatch en de kosten daarvan bedragen maar een derde van die van WoningNet. Dat betekent minder kosten voor huurders en woningzoekenden, die zich gratis kunnen inschrijven. Verder kun je sneller tot besluiten komen wat aanpassing van het systeem betreft, omdat er minder partijen bij zijn betrokken.”
De regio Zuid-Kennemerland gebruikt wel WoningNet, alleen heet de website anders: Woonservice, naar de organisatie die vanouds de woonruimteverdeling verzorgde.

Één systeem?

Is het een probleem dat er meerdere verdelingssystemen bestaan in de Metropoolregio? Volgens RIGO-onderzoeker Geert van der Wilt kan het lastig zijn voor mensen van buiten. “Als je in de hele Metropoolregio kans op een sociale huurwoning zou willen maken, is het vervelend als je overal inschrijfgeld moet betalen. Ook kan het dan lastiger zijn om inzicht te krijgen in je slaagkansen, door verschillen in regelgeving en definities. Maar dan gaat het maar om weinig mensen: uit onderzoek blijkt dat de meeste mensen binnen hun eigen gemeente of regio zoeken.”
“Daarbij zou één systeem ook geen recht doen aan de eigenheid van gemeenten en deelregio’s. Bovendien is het een flinke opgave om met alle 32 gemeenten van de Metropoolregio tot dezelfde afspraken te komen.”
Overigens is ook voormalig minister voor Wonen Blok, na een rondvraag bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en Aedes, van mening dat het niet nodig is een gelijkschakeling van woningmarktregio en woonruimteverdelingssysteem op te leggen. De woningmarktregio’s en verdelingssystemen dienen verschillende doelen en woonruimteverdeling blijft een zaak van afzonderlijke gemeenten, stelde de bewindsman in januari.

Bronnen: WoningNet, rapport Wachten, zoeken en vinden (RIGO). Met dank aan Geert van der Wilt (RIGO).