Begin april werden de eerste plastic kratten van het nieuwe waterbergingssysteem op het dak van het Benno Premselahuis in de Amsterdamse Wibautstraat gehesen. De 8,5 centimeter dikke en met een laagje steenwol gevulde dakbedekking moet vanaf eind juni hemelwater langer vasthouden, zodat overstromingen op straat worden voorkomen. Bovenop de waterbuffer komt een groene laag met bloeiende planten, zodat opgeslagen water in de zomer kan verdampen en de temperatuur in het gebouw daalt. Een waterstuw regelt automatisch hoeveel water moet worden vastgehouden of juist geloosd om verdroging van de planten of een potentiële overstroming van het riool te voorkomen. Op het dak zijn daarvoor een neerslagmeter en sensoren geplaatst die behalve de luchttemperatuur ook de warmte en stand van het water meten. Alle gegevens gaan naar een centrale computer die ze combineert met actuele weersvoorspellingen en op afstand de stand van de stuw bepaalt.

 

De Hogeschool van Amsterdam gebruikt het dak als onderzoekslaboratorium. In samenwerking met MetroPolder Company – de bedenkers van het slimme waterbergingssysteem – zijn vier proefvlakken ingericht. Elk vlak heeft een andere dakopbouw: een zwart bitumen dak, een conventioneel dak met sedumplantjes op een drainagelaag, een waterbergend dak met wit grind en een waterbergend dak met inheemse beplanting. In ieder proefvlak komt ook een zonnepaneel te staan om de combinatie van waterberging en energieopwekking te onderzoeken. Medewerkers van MetroPolder Company zullen met HvA- en VU-studenten de komende tijd de resultaten van de verschillende daktypen monitoren. “We zijn vooral benieuwd of een blauwgroen dak met hogere begroeiing voor extra verkoeling zorgt en effect heeft op de prestaties van de zonnepanelen. Het zou toch fantastisch zijn als je waterberging, vergroening en energieopwekking kunt combineren in een multifunctioneel daksysteem”, licht Joost Jacobi van MetroPolder Company toe. 

 

Het innovatielab op de HvA is het eerste dak dat in het kader van het RESILIO-project in de hoofdstad wordt aangelegd. Met dit initiatief willen tien partijen voor eind 2021 10.000 m2 aan blauwgroene daken aanleggen op locaties die extra gevoelig zijn voor wateroverlast. Alle daken zullen met een centrale computer worden verbonden die de opening van de stuwen coördineert. Zo kan worden voorkomen dat de daken op hetzelfde moment hun water lozen en het riool alsnog overstroomt. “We hadden de afgelopen jaren al veel ervaring opgedaan met afzonderlijke blauwgroene daken, maar wilden samen met Waternet het idee graag opschalen tot een intelligent watermanagementsysteem. Op dat moment kwam het Urban Innovative Actions programma van de Europese Unie langs en is het balletje gaan rollen”, vertelt gemeentelijk projectmanager Robert Boot.

 

Voor het RESILIO-project is 6 miljoen euro beschikbaar, waarvan de EU 4,8 miljoen voor zijn rekening neemt. De rest wordt betaald door de betrokken partijen, waaronder drie woningcorporaties: Stadgenoot, de Alliantie en De Key. Als grote vastgoedbezitters in de stad zijn de sociale verhuurders voor Boot een logische partij om mee samen te werken. Ze zijn ook nauw bij andere gemeentelijke klimaatprogramma’s betrokken. “Waternet heeft in het kader van het programma Amsterdam Rainproof een kaart gemaakt die aangeeft welke buurten door klimaatverandering extra risico lopen op wateroverlast. Die hebben we op het corporatiebezit gelegd, waarna de corporaties aangaven welke daken op korte termijn aan vervanging toe waren. Op die manier is een lijst ontstaan van zeven corporatiedaken met een gezamenlijk oppervlak van een kleine 7.000 m2 die op termijn met nog eens 1.000 m2 kan worden uitgebreid.” 

Met een subsidieregeling voor particulieren, waarin we als gemeente een half miljoen euro steken, hopen we er nog eens 2.000 m2 aan toe te kunnen voegen. De eerste VvE heeft zich al voor het project aangemeld en ook enkele andere verenigingen zijn geïnteresseerd.” 

Niet ieder dak is geschikt als waterbuffer. Het moet sterk genoeg zijn om zowel de waterbergingslaag als het groen erboven te kunnen dragen. In de praktijk komen alleen gebouwen die niet ouder zijn dan dertig tot veertig jaar in aanmerking. Bij Stadgenoot gaat het in alle gevallen om betondaken en zelfs dan moet er worden gerekend wat precies mogelijk is. Een blauwgroen dak met alleen sedumplantjes is immers lichter dan een systeem met grotere planten die dieper moeten kunnen wortelen. Met vier geplande blauwgroene daken in de Oosterparkbuurt en Geuzenveld en een gezamenlijk oppervlak van 3.200 vierkante meter neemt Stadgenoot bijna 45 procent van de corporatie-inspanningen voor zijn rekening. Voor de vernieuwing van de daken trekt de organisatie volgens projectleider duurzaamheid Jonna Zwetsloot rond een miljoen euro uit. “Tachtig procent van de meerkosten van het waterbergingssysteem worden door de EU vergoed. De 20 procent die we zelf betalen, hadden we anders waarschijnlijk in de aanleg van groene daken geïnvesteerd. De afgelopen jaren hebben we met steun van de gemeente al veel daken vergroend.”

 

Waar Stadgenoot nog niet heeft gekozen voor sedumplantjes of hogere begroeiing op haar blauwgroene daken, is de Alliantie van plan om op de twee daken die ze gaat vernieuwen, planten met bloemen te laten groeien. De daken kunnen dat gewicht ook aan, want ze zijn niet ouder dan dertig jaar. Het een ligt in de Indische Buurt (Makassarstraat), het andere in de Rivierenbuurt (Uiterwaardenstraat). Twee locaties die net als de Oosterparkbuurt en Geuzenveld extra gevoelig zijn voor toekomstige wateroverlast. De krap 2.300 m2 aan dakoppervlak die de Alliantie vernieuwt, is toe aan vervanging, verklaart programmamanager duurzaamheid Renske de Zwart. “De gemeente had ons eerder voor een soortgelijk initiatief gevraagd, maar daar konden we niet aan meedoen, omdat we toen op korte termijn geen geschikte daken zouden vervangen. Nu past de planning van ons dakonderhoud wel goed in het project.”

Evenals bij de andere blauwgroene corporatiedaken zullen ook in de Makassarstraat en Uiterwaardenstraat bewoners geen toegang krijgen tot het nieuwe dak. “Dat zou extra uitdagingen met zich mee hebben gebracht op het gebied van veiligheid en toegankelijkheid. Voor de toekomst zou het natuurlijk geweldig zijn als je als huurder wel een daktuin tot je beschikking krijgt. Daar zal dan wel een verhoging van de servicekosten tegenover staan.”