Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) onderzocht de haalbaarheid van de doelstellingen van de Nationale Woon- en Bouwagenda. De gewenste nieuwbouwproductie van 100.000 woningen per jaar vanaf 2024 is met het huidige beleid niet haalbaar, concludeert het EIB in twee gelijktijdig uitgebrachte rapporten. Er zijn op dit moment domweg te weinig harde plannen om deze productie te realiseren. Minister De Jonge zou zijn kaarten minder moeten inzetten op binnenstedelijke verdichting en meer op 'kleine groene woonlocaties'.
Het EIB heeft het huidige aanbod aan bouwplannen onder de loep genomen. Het Instituut concludeert dat het 'planaanbod' weliswaar spectaculair is gestegen na 2018, maar dat die stijging vooral 'zachte' plannen betreft. Een indicatie is dat die extra plancapaciteit zich niet heeft vertaald in meer bouwvergunningen. Dit jaar neemt het aantal vergunningen zelfs af.
Het ruimtelijk rijksbeleid zet nu in op zeventien grootschalige projectgebieden, waaronder drie in de Metropoolregio Amsterdam. Het EIB ziet daar veel beren op de weg: in die gebieden is vaak complexe herstructurering noodzakelijk en moet fors worden geïnvesteerd in infrastructuur. Zeker de helft van de geplande woningbouw kan daar niet voor 2030 worden gerealiseerd. Ook over meer transformatie van kantoorgebouwen is het EIB niet optimistisch. De kantooroppervlakte is al afgenomen, terwijl er relatief weinig leegstand is.
Het EIB pleit ervoor om meer in te zetten op veel kleinschalige uitbreidingen in bestaande gemeenten: 'Bouwen in het groen' dus, al beklemtoont het EIB dat in haar verkenning alleen landbouwgrond verdwijnt, in totaal zo'n 3 procent. Maar dan toch kunnen alleen al in Noord-Holland 300.000 woningen worden toegevoegd, waarvan meer dan 100.000 in de kop van Noord-Holland. Ter vergelijking: minister De Jonge wil dat in Noord-Holland 200.000 woningen worden gebouwd voor 2030.
Het onderzoeksinstituut gaat vooral in op de voordelen van kleinschalige woningbouw in het groen: die sluit aan op een kwalitatieve vraag, kan gebruik maken van bestaande infrastructuur, spreidt de risico's en benut de schaarse arbeidscapaciteit beter. Voor evidente nadelen als een forse toename van forenzenverkeer met bijbehorende vervuiling en noodzakelijke investeringen in infrastructuur, is geen of nauwelijks aandacht. Daarnaast is er naast de vraag naar grondgebonden gezinswoningen een nog grotere vraag naar wonen in een stedelijke omgeving.