Al in 2016 vatte Haarlem het plan op om Skaeve Huse te plaatsen als opvang voor mensen die zeer ernstige woonoverlast veroorzaken. Het ziet ernaar uit dat die ‘rare huizen’ er volgend jaar echt komen.
Skaeve Huse zijn eenvoudige, kleine woningen voor notoire overlastgevers: vaak daklozen, maar ook mensen die vanwege psychische problematiek niet in een reguliere woonwijk of groepsvoorziening kunnen wonen. Het zijn mensen die zorg mijden, lawaai maken, onvoorspelbaar gedrag vertonen en een ander dag- en nachtritme hebben dan hun buren. Het van oorsprong Deense concept is inmiddels op een aantal plekken in Nederland gerealiseerd. Vaak met de nodige strubbelingen, want ook op afgelegen plekken zijn mensen vaak huiverig voor de ‘rare bewoners’ van die ‘rare huizen’. Doordat veel Skaeve Huse een tijdelijke plek kregen, zijn er ook al veel verdwenen zodra er een gebiedsontwikkeling op gang kwam. Bijvoorbeeld in Amsterdam, waar succesvolle Skaeve Huse in de Houthavens weg moesten voor de ontwikkeling van de nieuwe woonwijk.
|
Image
|
| Het concept Skaeve huse komt uit Denemarken. Daar heeft men vanaf de jaren negentig honderden skaeve huse (ongewone huizen) gebouwd op vijftig locaties verspreid over de steden in het land. Deze houten zomerhuisjes op restlocaties aan de rand van de stad zijn bestemd voor daklozen, overlastgevende zwervers en zorgmijdende verslaafden. Een terreinbeheerder staat de bewoners terzijde, een gemeentelijk klachtenfunctionaris is beschikbaar indien omwonenden overlast ondervinden. Zie ook het artikel Meer woonvormen nodig aan onderkant woningmarkt uit 2006. |
Permanente locatie
In Haarlem gaat het om een permanente locatie waar mensen na selectie door een plaatsingscommissie in principe tot aan hun dood kunnen blijven wonen. Terugkeer in een gewone woonbuurt is voor deze doelgroep geen realistisch perspectief. Een open uitvraag bij zorgorganisaties en inwoners leidde tot tientallen mogelijke locaties voor zes Skaeve Huse. Daaruit koos de gemeente in 2021 een terrein aan de Vergierdeweg in Haarlem-Noord. Naast een vervallen monumentale boerderij en vlak bij een uitvaartcentrum. Met als pluspunt dat de gemeente al eigenaar van de grond is.
Bewoners uit de aangrenzende woonbuurt protesteerden tegen de bouw. Ze plantten protestspandoeken in het weiland, hielden petities en lobbyden in de gemeenteraad. Voorzitter van het wijkplatform Thea de Roos: “Wij waren niet zo te spreken over de manier waarop het is gegaan. Uit het locatieonderzoek kwamen meer dan dertig mogelijkheden naar voren. Waarom dan uitgerekend hier? De gemeente noemt het een prikkelarme omgeving, maar verderop zijn sportvelden waar jongeren naartoe fietsen, dus wij hadden zo onze vraagtekens.”
'Bij een democratisch genomen besluit moet je je neerleggen'
De gemeente hield vol en er werd een formeel participatietraject opgestart dat direct al vertraging opliep. Procesbegeleider Wendy Dieben: “Dat kwam door de coronapandemie. We wilden de informatiebijeenkomsten over dit gevoelige onderwerp liever niet online doen. Weer een jaar later vroeg de instroom van vluchtelingen uit Oekraïne alle aandacht van de betrokken ambtenaren.” En zo duurde het tot 2023 totdat de voorbereidingen voor wijziging van het omgevingsplan echt begonnen. Het wijkplatform trok de bezwaren in en dacht actief mee. “Bij een democratisch genomen besluit moet je je neerleggen”, zegt De Roos. “Het heeft geen zin om in de contramine te blijven. Daardoor is het ons gelukt om ook de restauratie van de monumentale boerderij Noord-Akendam en de maatschappelijke bestemming voor de wijk in het omgevingsplan vast te leggen. De boerderij staat er heel slecht bij, dus is restauratie urgent. Hoewel voor onze plannen nog veel hobbels zijn te nemen, zijn we al gestart met een crowdfunding. Daarmee geven we het signaal dat de bewoners deze plek een warm hart toedragen.”
Goede en slechte voorbeelden
Wat hielp om de omwonenden mee te krijgen, was een gezamenlijk bezoek aan de Skaeve Huse in Hilversum. Daar staan al acht jaar Skaeve Huse aan de rand van een woonwijk op het voormalige Circusterrein, waar een nieuwe wijk gepland staat. Er is geen overlast en de tijdelijke vergunning werd al een keer verlengd. Het succes van deze Skaeve Huse ligt onder andere aan het duidelijk afgebakende terrein, de ligging waardoor hard geluid geen overlast geeft in de woonwijk en de intensieve begeleiding voor de bewoners.
In Hilversum staan al acht jaar Skaeve Huse aan de rand van een woonwijk
Dat laatste ging juist niet goed in Velserbroek, net iets ten noorden van de locatie in Haarlem. Bewoners van de drie Skaeve Huse veroorzaakten veel overlast. Onder meer door de keuze voor grote zelfstandigheid en weinig begeleiding. De huisjes staan daar dicht op elkaar en bewoners konden bij elkaar naar binnen kijken wat tot irritatie leidde. Twee van de drie huisjes zijn door bewoners vernield.
De gemeente Velsen onderzoekt nog op welke manier zij door wil gaan met de Skaeve Huse Velserbroek. Wendy Dieben: “Dat is echt een andere situatie dan bij ons in Haarlem. Wij plaatsen de huisjes zo dat bewoners geen contact met elkaar hoeven te hebben. Bovendien is er begeleiding en de eerste tijd is er 24-uurs toezicht op het terrein.”
Wijziging omgevingsplan
Bij een omgevingsplanwijziging kunnen mensen een zienswijze indienen. Voor de Skaeve Huse in Haarlem-Noord kwamen er 42 zienswijzen. Een groot deel ging over de beveiliging van het terrein en de angst voor overlast. Daarnaast waren er zienswijzen over bouwen in het groen. Wendy Dieben en haar collega’s hebben die reacties met extra veel aandacht beantwoord. Uitgebreider dan ze normaliter doen, pareerden ze de zorgen over veiligheid met informatie over de begeleiding en de inrichting van het terrein. Ook benadrukten ze dat het groene ontwerp dit gebied juist mooier maakt. De wijziging van het omgevingsplan werd april dit jaar door de gemeenteraad aangenomen en niemand maakte gebruik van het recht om hiertegen in bezwaar te gaan. Dat laatste heeft Dieben verrast: “We hielden in onze planning al rekening met de bezwaartermijn, maar dat is dus niet nodig. Formeel kunnen mensen nu nog bezwaar aantekenen tegen de omgevingsvergunning voor de huisjes, maar dat verwacht ik niet. Als het ontwerp past binnen het omgevingsplan maakt dat namelijk geen enkele kans.”
Groene inrichting
Met het gewijzigde bestemmingsplan ligt de weg open om door te pakken. De gemeente zorgt voor een veilige en groene inrichting van de openbare ruimte. Met om het terrein een met groen begroeide geluidswerende schutting. De Haarlemse corporaties zijn aan zet voor het bouwen en beheren van de Skaeve Huse. Dat is vastgelegd in de prestatieafspraken. De gemeente is nog met Ymere en Pré Wonen in gesprek over wie die taak op zich neemt. De corporatie verhuurt de woningen aan zorgorganisatie RIBW K/AM, die op haar beurt een huurzorgcontract sluit met de bewoners die door een plaatsingscommissie worden geselecteerd. Zij moeten zich aan leefregels houden en een bepaalde mate van zorg en financieel bewind accepteren. Een belangrijke sanctie is een time-out: ze mogen dan tijdelijk niet in hun woning. Ervaring elders leert dat deze sanctie goed werkt. Omdat wennen aan het nieuwe leven wel een tijd kan duren, komt er de eerste tijd extra beveiliging. Dat betaalt de gemeente via een contract met een beveiligingsorganisatie of via extra subsidie aan de zorginstelling. Als het goed is staan de zes Skaeve Huse er in 2025. “Politie en wijkteams hebben ons verzekerd dat het geen probleem is om de juiste bewoners te vinden”, zegt Dieben. Dat is goed nieuws voor Haarlemmers die nu veel overlast ervaren én voor de toekomstige bewoners van de Skaeve Huse.
|
Image
|
|
Amsterdam pionierde in 2007 in Nederland met Skaeve Huse in het Westelijk Havengebied. Toen nog ver van de bewoonde wereld. De Skaeve Huse werden beheerd door respectievelijk De Key en het toenmalige AWV (nu Stadgenoot) en financieel ondersteund vanuit de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting (SEV). Die experimentensubsidie is in 2010 afgeschaft. Met de bouw van een damwand voor de aanleg van de nieuwe wijk Houthaven was het in 2010 einde verhaal. Een uitgebreide zoektocht naar een nieuwe locatie botste op weerstand bij diverse stadsdelen. Nieuwe Skaeve Huse kwamen er – tot nog toe – niet. |