Amsterdam-Noord krijgt binnen dertig jaar wellicht 60.000 nieuwe woningen. Een flink deel daarvan zal in bestaande wijken worden gebouwd, tot onvrede van bewoners. Ook in de Klipperbuurt zijn plannen voor woningtoevoeging. De bewoners vrezen het verlies van parkeerplaatsen en groen, maar vooral vinden ze dat eerst hun oude schimmelwoningen een verbeterslag verdienen.
De Klipperbuurt, het zuiden van Banne Buiksloot, dateert uit het eind van de jaren zestig. Er staan vooral lage galerijflats met in totaal 575 drie- en vierkamerwoningen, hoofdzakelijk in de sociale huursector. Parkeerplaatsen en plantsoentjes met speelplekken vullen de openbare ruimte. Het is geen onprettige plek om te wonen: in een woonwensenonderzoek van Rochdale en Stadgenoot gaven bewoners hun buurt gemiddeld een 6,5. Hun oordeel over de eigen huurwoning is echter veel slechter. De afgelopen jaren kregen veel bewoners te maken met vocht – en schimmelproblemen. Wegens gebrek aan goede woningisolatie moet er flink worden gestookt met een hoge energierekening als gevolg. Beide corporaties willen het liefst binnen twee jaar beginnen met een grootschalige renovatie- en verduurzamingsoperatie, maar het overleg met de bewoners verloopt stroef. De corporaties en het stadsdeel willen de werkzaamheden namelijk combineren met de bouw van zo’n 250 extra woningen, waarvoor een aantal garageboxen en een deel van het groen moet wijken. En dat is tegen het zere been van de buurt.
|
De gemeenteraad van Amsterdam heeft in juni 2024 de Ontwikkelstrategie 2035 vastgesteld, met als titel: Bouwen aan buurten van de toekomst. In deze toekomstvisie heeft de stad locaties aangewezen die na 2030 getransformeerd of verdicht kunnen worden om 20.000 nieuwe woningen te bouwen. In een serie van drie achtergrondartikelen verkent NUL20 de gevolgen van deze visie voor bewoners en organisaties in de stadsdelen Nieuw-West, Zuidoost en Noord. Deel 1 ging over de effecten van sloop/nieuwbouw op het stedenbouwkundig en architectonisch erfgoed van de Westelijke Tuinsteden. In deel 2 keken we naar de verdichting in Amsterdam Zuidoost. |
Verdichting woonwijken
Extra nieuwbouw in de Klipperbuurt past binnen de plannen van het stadsbestuur om meer nieuwe woningen in bestaande wijken te bouwen. Vanaf 2030 moet minstens de helft van de nieuwbouw via verdichting tot stand komen. In de Ontwikkelstrategie 2035 zijn daarvoor verschillende zoeklocaties aangewezen. Hoeveel huizen er in de oude wijken van Noord gebouwd gaan worden, is nog onbekend. Eerder gaf de gemeente wel aan dat ze voor het hele stadsdeel denkt aan het toevoegen van 60.000 woningen binnen dertig jaar.
Veel Noordelingen hebben er weinig vertrouwen in dat deze nieuwe huizen voor hen zijn bedoeld. In de afgelopen jaren zagen zij vooral dure appartementen langs het IJ verrijzen, veelal voor mensen van elders. Actiegroep Red Amsterdam-Noord, die drie jaar geleden een manifest publiceerde om aandacht te vragen voor de problemen in Noord, is daarom tegen de voorgenomen verdichting. “We zijn niet tegen de bouw van nieuwe woningen in Noord, maar wel tegen de manier waarop dat tot nu toe gebeurt. Het stadsbestuur heeft geen visie op wat voor stad Amsterdam wil zijn en voor wie je dus moet bouwen en met welke kwaliteit”, verklaart actievoerder Sylvia Fennis. De eenzijdige focus op het bouwvolume is haar een doorn in het oog. Volgens haar moeten bestaande nieuwbouwplannen beter op de behoeften van de Noordelingen worden afgestemd. Bovendien mag nieuwbouw niet ten koste gaan van nog meer groen en geen extra verkeersproblemen opleveren. Ook eisen bewoners naast betere openbare ruimte – veel straten liggen er verloederd bij – verbetering van de bestaande woningvoorraad.
Bouwen voor de buurt
Everdina Eilander kan als voorzitter van bewonerscommissie De Klipper over dat laatste volop meepraten. Al vijftien jaar is er in haar complex geen sprake geweest van groot onderhoud, terwijl onlangs wel de huur tot het maximale niveau is verhoogd. “Bewoners begrijpen niet waarom ze nu ineens moeten meepraten over de bouw van extra woningen, terwijl er de afgelopen jaren niets aan onze woningen is gedaan.” Ze is er niet op tegen dat er boven op de bestaande flats en in een deel van de plinten nieuwe appartementen komen. Maar ze moeten wel betaalbaar zijn. Ook moet die nieuwbouw bedoeld zijn voor mensen uit de buurt. Dat is volgens haar niet het geval. Problemen heeft zij wél met de 120 tot 150 woningen in drie woontorens van 30 tot 45 meter hoog die Rochdale aan de kop van enkele flats wil bijbouwen. Die zijn haar te hoog en snoepen een stuk van het naastgelegen Koopvaardersplantsoen af. “Dat plantsoen is door zelfbouw een aantal jaren geleden al flink kleiner geworden. Voor kinderen is het plantsoen een belangrijke speelplek en ook in het kader van klimaatadaptatie is het onverstandig nogmaals groen op te offeren voor woningbouw.”
Guido van de Wijgert, gebiedsontwikkelaar bij Rochdale bestrijdt dat de nieuwbouw in de Klipperbuurt straks niet toegankelijk is voor buurtbewoners. “We voegen via verdichting juist sociale huurwoningen aan de wijk toe.” Deze woningen zullen in een aantal gevallen wel duurder en kleiner worden dan wat er nu staat. De corporatie wil namelijk ook voor nieuwe doelgroepen bouwen om de buurt sociaaleconomisch te versterken. Zo zullen de studio’s en tweekamerappartementen boven op de flats vooral starters en senioren trekken. Van de ruimere woningen in de nieuwe woontorens zal ongeveer de helft in de middeldure en vrijesector huur vallen. Dat deze laatste nieuwbouw ten koste gaat van het groen, is volgens hem een misvatting. “Twee van de drie complexen komen op de plek waar nu nog garageboxen staan. De derde staat in het verlengde van de bestaande flat en niet midden in het plantsoen.”
De Klipperbuurt is niet de enige plek in Noord die in de gemeentelijke Ontwikkelstrategie 2035 is opgenomen als potentiële verdichtingslocatie. Ook de Kleine Wereld – ten noorden van het Buikslotermeerplein – en Werengouw/Markengouw in de Waterlandpleinbuurt worden in het beleidsdocument genoemd. Voor de eerste buurt hebben de corporaties vooralsnog geen concrete nieuwbouwplannen. Stadgenoot heeft ooit de Salvatorkerk gekocht om daar nieuwe woningen te bouwen. Maar sinds de kerk de status heeft van gemeentelijk monument is sloop van de baan en worden de uitkomsten van een breder (gemeentelijk) onderzoek naar verdichting afgewacht. “We gaan er in ieder geval geen woningen toevoegen via sloop/nieuwbouw van bestaande complexen. Daarvoor is de bouwkundige staat van ons bezit te goed”, legt assetmanager Tom Snoek van Stadgenoot uit.
Meer appartementen
Voor haar wooncomplexen rond Werengouw en Markengouw heeft Stadgenoot evenmin plannen voor toevoeging via sloop/nieuwbouw. In deze gebieden is de afgelopen jaren al een aantal vernieuwingsprojecten afgerond en er wordt hard gewerkt aan het verduurzamen van de bestaande complexen. Voor Rochdale staat het nog niet vast wat ze met haar woningcomplexen in deze buurten gaat doen. “Aan de Walenburgsingel staat een aantal portieketageflats zonder lift. Die woningen moeten verbeterd worden. Wij zouden ervoor kunnen kiezen die gebouwen te vervangen door moderne complexen met een groter aantal appartementen”, vertelt Van de Wijgert. Aan de bewonerscommissie wil hij nog dit jaar een aantal toekomstscenario’s voorleggen.
Het is aan de woningcorporaties om een knoop door te hakken over de toekomst van Markengouw, maar voor stadsdeelvoorzitter Brahim Abid is sloop geen taboe. “Er staat nu veel strokenbouw zonder functies in de plinten. Met een ander woningprogramma in combinatie met verdichting valt de draagkracht van de buurt te vergroten.” Hij is blij dat het stadsbestuur voor toekomstige woningbouw een grotere rol weggelegd ziet voor bestaande buurten, zodat die een extra impuls kunnen krijgen. Waar corporaties zich richten op meer en betere woningen, zet het stadsdeel vooral in op extra investeringen in de openbare ruimte. Ook is er in het kader van de Aanpak Noord extra geld beschikbaar voor toezicht op straat, het bieden van kansen aan jongeren en het versterken van de sociale cohesie.
Aanpak infrastructuur
Gelet op alle investeringen wijst hij de kritiek van Red Amsterdam-Noord dat bewoners niet profiteren van de verdichtingsopgave, van de hand. “Er wordt wel degelijk voor Noordelingen gebouwd. Dat kunnen we met harde cijfers staven, maar die uitkomst wordt niet geloofd.” Dat de verkeersproblemen in Noord door de toekomstige nieuwbouw onbeheersbaar worden, klopt volgens hem evenmin. “Dat moet je in een bredere context plaatsen. De bereikbaarheidsproblemen hebben meer te maken met de onderliggende wegenstructuur en een gebrek aan openbaar vervoer. Die moeten we verbeteren, in combinatie met een goede fietsinfrastructuur. Alleen al vanwege de klimaatverandering moeten we onszelf in de toekomst op een andere manier gaan verplaatsen. Daar komen we – ongeacht het aantal woningen dat we bouwen – niet onderuit.”
|
Jarenlang lag het nieuwe stadsdeelkantoor van Noord moederziel alleen tussen de Nieuwe Leeuwarderweg en winkelcentrum Boven ’t Y. Sinds de komst van de Noord-Zuidlijn verandert het gebied stap voor stap van aanzien. Bij het metrostation zijn al woontorens met middeldure en vrijesector huurwoningen gebouwd. En Pathé bouwde er een megabioscoop als aanzet voor een heus cultuurcluster. De komende jaren komen er op deze plek nog eens 875 woningen. Amsterdam brengt daarvoor in 2025 en 2026 vier tenders op de markt. Nabij en bovenop het winkelcentrum is ruimte voor de bouw van 1.900 woningen. Of en in welk tempo die woningen er komen, hangt af van de individuele vastgoedeigenaren in het gebied. Eerder konden zij niet met de gemeente tot bouwafspraken komen. Nu ligt er een stedenbouwkundig plan met ruimtelijke spelregels. Voor de nieuwbouw geldt de gebruikelijke verdeling van 40 procent sociale huur, 40 procent middeldure huur en 20 procent vrijesector. In combinatie met een cultuurgebouw, een buurtcentrum en nieuwe bedrijvigheid moet een stadshart met stedelijke allure ontstaan. |