In december wordt de ingrijpende renovatie en verduurzaming van woningcomplex Het Schip in de Amsterdamse Spaarndammerbuurt afgerond. Dankzij slimme warmte-oplossingen en gevelisolatie is het woningcorporatie Eigen Haard gelukt om het Rijksmonument maar liefst zes labelstappen te laten maken: van G naar A.
| Het is aan de buitengevel van Het Schip niet af te lezen, maar de hoogste etage van het wooncomplex is tijdens de renovatie helemaal gesloopt en opnieuw opgebouwd. De dienst Monumenten en Archeologie van de gemeente Amsterdam en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed gaven pas na lang praten toestemming voor deze radicale ingreep. Toch was de sloop volgens Eigen Haard-projectleider Cisca van der Leeden noodzakelijk, omdat er bij de vorige renovatie in 1979 slecht metsel -en voegwerk was afgeleverd. “Onderhoudstechnisch was die verdieping niet meer te handhaven. Het heeft ons enkele jaren gekost om de juiste bakstenen en mortel te laten produceren, zodat je op de gevel geen verschil tussen de afzonderlijke etages ziet.” In het hele complex zijn ongeveer 150.000 nieuwe ‘authentieke’ bakstenen verwerkt. |
Het Schip van Bijleg. Zo werd binnen woningcorporatie Eigen Haard soms gekscherend over het beroemde gebouw van Amsterdamse School-architect Michel de Klerk gesproken. De laatste jaren waren de onderhoudskosten van het woningcomplex in de Spaarndammerbuurt enorm opgelopen. Bewoners hadden op grote schaal last van tocht en vochtproblemen. De brandveiligheid voldeed ook niet meer aan hedendaagse normen. Er zat maar één ding op: het icoon van de Amsterdamse sociale huisvesting moest ingrijpend worden opgeknapt en verduurzaamd, ondanks een eerdere renovatie in 1979.
Lage temperatuur vloerverwarming
Zeven jaar geleden startte Eigen Haard met de voorbereidingen van de ingewikkelde operatie. Ze wilde niet alleen de bouwkundige staat, maar ook de energieprestaties van het complex sterk verbeteren. Het Schip zou van een G- naar een A-label moeten gaan, en dat alles onder het wakend oog van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Het gebouw is immers een rijksmonument. Projectleider Cisca van der Leeden had wel een paar meevallers. Zo bleek het mogelijk om alle technische installaties naar zolder te verhuizen, waardoor in de woningen extra ruimte kon worden gecreëerd. De vierkante meters die verloren gingen als gevolg van de inpandige gevelisolatie, werden op die manier deels gecompenseerd. Achter de hoge dakrand konden bovendien zonnepanelen worden geplaatst zonder dat deze vanaf de straat zichtbaar waren. Dankzij de kleine ramen en dikke buitenmuren kon voor de verwarming van de woningen ook met een lage temperatuur vloerverwarming worden volstaan. “Alleen in de badkamer hebben we voor het comfort van de bewoners nog een radiator geplaatst.”
Voorbereid op gasloze toekomst
De cv-ketels op zolder, die elk acht tot twaalf appartementen verwarmen, draaien op dit moment nog op gas. Maar de infrastructuur van het complex is erop voorbereid dat deze installaties op termijn worden vervangen door gasloze warmteopwekkers. Andere onderdelen van het duurzame concept zijn elektrische kookplaten en een individueel mechanisch ventilatiesysteem met warmteterugwinning. Evenals de andere technische installaties wordt dit systeem gedeeltelijk voorzien van zonnestroom uit de PV-panelen. Voor de ramen is zogenaamd monumentenglas van HR+-kwaliteit gebruikt dat vanaf een afstandje overkomt als enkel glas, maar in werkelijkheid bestaat uit twee dicht op elkaar geplaatste panelen met ertussen een speciaal gas.
Niet rendabel
Dankzij alle maatregelen hebben de woningen van Het Schip een EPC van 1,0 tot 0,8. (de nieuwbouwnorm was 0,6 tot 2015, nu 0,4). De CO2-uitstoot is met meer dan 60 procent gedaald. De huishoudens die terugkeren naar het complex – ongeveer 35 van de 82 – gaan voor de comfortverbetering tussen de 130 en 180 euro per maand meer betalen, afhankelijk van de grootte van hun woning. Daar staat tegenover dat ze lagere stookkosten zullen hebben. Voor het meten van het individuele verbruik zijn alle woningen van calorimeters voorzien. Eigen Haard investeert in totaal zo’n 20 miljoen euro in de renovatie en verduurzaming van Het Schip. “Als je de gebruikelijke afschrijvingstermijn van veertig jaar hanteert, is het geen rendabele investering. Maar dit complex heeft eeuwigheidswaarde. Over 75 jaar gemeten is er geen sprake van een negatief rendement.”