In het voorliggende voorstel wordt gewerkt met een puntensysteem waarbij naast wachttijd ook actief zoekgedrag en bijzondere omstandigheden een rol spelen. Wie jaren staat ingeschreven, heeft nog steeds relatief veel kans om een passende, vrijkomende sociale huurwoning in de WoningNet-regio te bemachtigen. Maar mensen met veel jaren inschrijfduur krijgen concurrentie van drie categorieën 'spoedzoekers': gescheiden ouders, inwonende gezinnen en problematisch thuiswonende jongeren. Wie tot deze categoeriën behoort krijgt net als mensen die actief zoeken op WoningNet extra punten, aan de hand waarvan zij hun kansen vergroten. Hoe het systeem in elkaar zit wordt in dit filmpje en in dit NUL20-artikel uitgelegd. Tijdens een livecast uitzending vanuit Pakhuis de Zwijger op 10 juni 2020 gingen woningzoekenden, bewonersorganisaties in gesprek met bestuurders van woningcorporaties en betrokken gemeenten.

Waarom een ander systeem?

Een nieuw woningverdelingsysteem, waarom is dat nodig? Songül Mutluer, wethouder wonen van de gemeente Zaanstad: "De behoefte aan betaalbaar wonen in de regio is erg groot en daarom moeten we ook woningen bijbouwen, maar dat kost tijd. Dat betekent dat we de schaarse sociale huurwoningen die vrijkomen, moeten verdelen. Nu heeft degene met de langste inschrijfduur de meeste kans, maar starters moeten in Zaanstad minstens 11 jaar wachten op een woning. Dat is niet uit te leggen. Dit systeem leidt denk ik tot een evenwichtiger verdeling omdat meer rekening gehouden wordt met wie een woning nodig heeft. Dit is de systeemverandering van de eeuw."

Mutluer legt de nadruk op starters, hun positie wordt met het nieuwe systeem sterk verbeterd. Leon Bobbe, directievoorzitter van Woonstichting De Key, maakt dit iets algemener door te zeggen dat mensen die vier keer per maand zoeken op WoningNet extra punten kunnen verdienen. "Als je hard bezig bent, dan heb je extra keus. Als je 15 jaar wacht dan heb je 15 punten, maar als je heel hard zoekt dan kan je er 30 punten bijverdienen. Dat vergroot je kansen echt als je snel een woning nodig hebt."  

Wat is eerlijk?

Het heeft ongeveer twee jaar tijd gekost om tot een nieuw systeem voor de verdeling van vrijkomende sociale huurwoningen te komen. Onvrede over de huidige situatie was er al langere tijd. Er komen niet alleen weinig sociale huurwoningen vrij, de mensen die de woningen het hardste nodig hebben, vissen bijna per definitie achter het net. Maar wat is dan wel eerlijk? Thijs Kroese, wethouder wonen van de gemeente Purmerend, geeft toe dat het niet gemakkelijk is geweest om met 15 gemeenten en 14 corporaties op één lijn te komen. "Toch is het gelukt om in relatief korte tijd tot een goed voorstel te komen."
Het raadplegen van bewoners is daarbij wat hem betreft essentieel geweest: "We hebben mensen gevraagd welke doelgroepen een extra zetje nodig hebben en ook dilemma's in de toewijzing voorgelegd. Daar zijn de drie categoriën spoedzoekers uitgekomen." Bobbe voegt daaraan toe dat het beoogde nieuwe systeem ook aanpasbaar is. "We kunnen bijsturen door meer of minder punten te geven aan specifieke groepen of als beloning voor zoekgedrag. Dat is afhankelijk van de uiteindelijke toewijzing van woningen in een bepaalde periode aan mensen uit verschillende doelgroepen." Mutluer geeft aan dat in de afgelopen tijd ook al met simulaties gewerkt is om het beoogde nieuwe systeem te testen. "Een starter die actief gaat zoeken moet nu 10 of 11 jaar wachten maar dat kan straks 3 jaar zijn."

Punten kwijtraken  

In het beoogde nieuwe woningverdelingssysteem is het mogelijk punten te verdienen door actief te zoeken, maar er zijn ook strafpunten. Kroese: "Als iemand actief zoekt maar ook iedere aangeboden woning weigert, dan leidt dat tot puntenaftrek." Het is al langer bekend dat woningcorporaties worstelen met het grote aantal afwijzingen van woningzoekenden die zich wel gemeld hebben voor een specifieke advertentie op WoningNet. Bobbe: "Strategisch zoekgedrag zal er altijd zijn, maar oneigenlijk gedrag proberen we er ook uit te krijgen. Als mensen een woning toch weigeren, dan leidt dat tot puntenaftrek."

Kroese vindt dit nog wel een ingewikkeld punt: "Er zijn mensen die graag in hun eigen gemeente willen blijven wonen en bereid zijn langer te wachten totdat zich een passende woning aandient. Het is de vraag of we voor die groep een minder hoge drempel moeten opwerpen. Deze mensen verdienen geen extra punten voor de woningen die op een gegeven moment wel vrijkomen als zij langere tijd niet reageren omdat het aanbod in hun gemeente te beperkt is."

Mutluer vindt echter dat mensen die 'echt hard een woning nodig hebben' verder moeten kijken dan hun eigen bekende buurt. Wel vindt ze dat de informatie op WoningNet over beschikbare woningen veel beter moet. "Vaak is alleen een plattegrond te zien, maar ontbreken foto's van de binnenkant van de woning, het uitzicht, de keuken, badkamer et cetera." Bobbe geeft aan dat afgesproken is dat de corporaties die informatievoorziening gaan verbeteren.

Doorstroom en eigen jongeren

In een ingezonden videoboodschap van 'de Huurders Amsterdam' wordt duidelijk dat het voorstel op sympathie kan rekenen. Maar er wordt ook nog eens benoemd dat het onderliggende probleem - de schaarste - er niet mee wordt opgelost. Bovendien blijft de doorstroming vanuit de sociale huur naar duurdere huur- en koopsegmenten voor velen een te grote stap om te nemen. Kroese en Mutluer erkennen dat, maar geven ook aan dat de verdeling van vrijkomende sociale huurwoningen een stap kan zijn om de woningen die er zijn eerlijker te verdelen. Mutluer: "de gouden positie van senioren wordt iets minder goud, de positie van jongeren wordt verbeterd." Overigens is het ook noodzakelijk om de doorstroming van senioren naar bijvoorbeeld een kleinere, beter toegankelijke, woning te vergemakkelijken. Mutluer: "Het betekent nu vaak een stevige huurverhoging maar daar zijn afspraken over te maken."

Ook El Otmani heeft vragen bij de doorstroming van jongeren uit de sociale huur naar de vrije sector. "En wat als er geen aanbod is voor jongeren in de sociale huur? Wat dan? Is er ook een mogelijheid om Amsterdamse jongeren voorrang te geven? Daar hebben de afzonderlijke gemeenten nu tot op zekere hoogte mogelijkheden voor en dat blijft ook in het beoogde nieuwe systeem het geval.

Kroese geeft aan dat alle categoeriën spoedzoekers goed 'objectiveerbaar' zijn, behalve de groep 'problematische thuiswonende jongeren'. Hij roept zijn collega's op daar naar eigen inzicht mee om te gaan. "Ga het gesprek aan en bedenk dan of je het hard kan maken."

Vervolg

Tot 29 juli kunnen bewoners van de 15 gemeenten die aangesloten zijn bij WoningNet reageren op de plannen voor een nieuw woningverdelingsysteem, Vervolgens zijn de gemeenteraden aan zet. Meer informatie is te vinden op de website socialehuurwoningzoeken.nl.