Een nieuwe tegenvaller voor de Nederlandse bouwsector in het stikstofdossier. De Raad van State zette vandaag een streep door de bouwvrijstelling die was verleend voor het megaproject Porthos in de Rotterdamse haven. Volgens de Raad hoeft de uitspraak niet te leiden tot een algemene bouwstop, maar Bouwend Nederland noemt de uitspraak ’dramatisch’. De bouwvrijstelling zorgde ervoor dat voor bouw van woningen en wegen geen natuurvergunning nodig is.
De overheid introduceerde de bouwvrijstelling in de zomer van 2021 om te voorkomen dat de vergunningverlening van bouwprojecten ernstig zou vertragen als gevolg van een eerdere uitspraak in een procedure aangespannen door de milieuorganisatie MOB en Johan Vollenbroek. Volgens de Raad van State is de vrijstelling in strijd met het Europese recht. In 2019 wist Vollenbroek via de rechter de Programmatische Aanpak Stikstof buiten werking te stellen. De bouwvrijstelling betitelde hij eerder al als 'opnieuw een plan op krediet’.
Voorzitter Maxime Verhagen van Bouwend Nederland roept het kabinet op nu "als de bliksem piekbelasters uit te kopen om zo stikstofruimte vrij te maken voor natuur, bouw en nieuwe economische ontwikkelingen." Het kabinet kan het zichzelf nu volgens hem niet langer veroorloven op de handen te blijven zitten. "Actie is nu nodig. Dit duurt al drieënhalf jaar. Dat is onacceptabel. Om grote vertragingen te voorkomen zullen er naast de versnelde uitkoop van piekbelasters, meer experts moeten komen die stikstofberekeningen kunnen maken. Er zijn veel te weinig experts op dit terrein."
Volgens Vollenbroek komt de bouw van woningen niet stil te liggen. Projecten die vergund zijn gaan gewoon door. En ook als Natura2000-gebieden op afstand liggen is er geen groot probleem. "Laat het kabinet eens naar ons luisteren", was zijn oproep in het radioprogramma Sven op 1. Hij vond het dom dat het kabinet zowel woningbouwprojecten als grote infrastructurele projecten in dezelfde vrijstellingsregeling heeft ondergebracht.
Ook volgens de Raad van State hoeft het niet tot een volledige bouwstop te leiden. Maar er moet nu wel bij elke projectaanvraag vooraf worden aangetoond dat de bouw stikstofneutraal uitkomt. Grote vertragingen lijken dan ook onvermijdelijk. Zulke berekeningen kosten veel tijd en er is een tekort aan stikstofdeskundigen om dergelijke rapporten op te stellen. En bij grote transformatieprojecten als Haven-Stad lijkt een stikstofneutrale uitkomst lastig haalbaar omdat er vervuilende industrie moet worden verplaatst. Overigens kan er voor projecten van groot openbaar belang wel toestemming worden gegeven als daarvoor geen alternatieven zijn en de natuurschade gecompenseerd wordt.
Het Porthos-project - CO2-opslag van de petrochemische industrie in de Noordzeebodem - is overigens niet van de baan. Het gaat om een tussenuitspraak. MOB krijgt zes weken de tijd om te reageren op de stikstofrapportages van de betrokken oliebedrijven. Vollenbroek betitelt die overigens nu al als witwasrapporten.