Een aanzienlijk aantal gemeenten in de Metropoolregio Amsterdam komt volgend jaar met een opkoopbescherming of overweegt dat. Dit om te voorkomen dat beleggers nog meer woningen 'wegkapen' voor starters. Ook vrezen lokale politici voor waterbedeffecten als hun buurgemeenten beleggers gaan weren.
De opkoopbescherming is een nieuwe regeling in de Huisvestingswet die per 1 januari 2022 in werking treedt. De maatregel geeft gemeenten de mogelijkheid een verhuurverbod voor bestaande goedkope en middeldure koopwoningen in bepaalde gebieden in te voeren; dat verbod geldt tot vier jaar na aankoop. Een beperkte rondgang van NUL20 maakt duidelijk dat niet alleen politici van de vier grote steden brood zien in de regeling. Haarlem wil de opkoopbescherming net als Amsterdam zo snel mogelijk in de hele stad invoeren. In Amstelveen wil wethouder Ellermeijer de raad in februari een voorstel daartoe voorleggen, terwijl Almere, Zaanstad, Diemen, Ouder-Amstel en Edam-Volendam onderzoek doen naar de mogelijkheden.
Wat hen kan weerhouden zijn de invoeringskosten. Die zijn zeker voor kleinere gemeenten relatief hoog. Zaanstad bijvoorbeeld schat de totale implementatiekosten op zeker 100.000 euro. Dan is er na implementatie ook handhaving nodig, anders wordt de verordening snel een dode letter.
Haarlemmermeer laat expliciet weten geen opkoopbescherming in te gaan voeren. Daar is geen reden toe, aldus een woordvoerder: "En er is ook behoefte aan vrijesectorhuurwoningen."
Hoewel de wetgever spreekt over de mogelijkheid de opkoopbescherming in 'bepaalde gebieden' in te voeren, zijn Haarlem en Amsterdam van plan de regeling - defacto een verhuurverbod - in de hele stad in te voeren. "Gemeenten moeten wel kunnen onderbouwen wat de noodzaak is van dit zware instrument", waarschuwt woonbeleidspecialist Thierry Wever van RIGO. "Het moet allemaal wel juridisch houdbaar blijken. Je breekt in op het eigendomsrecht."
Juridische twistpunt kan ook de bovengrens van de te beschermen woningvoorraad worden. De wetgever geeft gemeenten de ruimte zelf de WOZ-grens te bepalen van de te beschermen 'goedkope en middeldure' woningen. Rotterdam kiest voor de NHG-grens van 355.000 euro (prijspeil 2022, NHG staat voor Nationale Hypotheek Garantie), terwijl Haarlem daar met 389.000 euro enkele tienduizenden euro's boven gaat zitten. Amsterdam koerst zelfs af op een bovengrens van ruim een half miljoen euro. Anders heeft de maatregel geen zin, is de argumentatie. De gemiddelde WOZ-waarde van woningen van eigenaar-bewoners lag in de hoofdstad in 2020 al op 542.450 euro. Met de gekozen grenswaarde van 512.000 euro zou het verhuurverbod straks 60 procent van de koopwoningen 'beschermen' tegen opkopers.