Van alle kanten wordt aan de huidige systematiek van woonruimteverdeling getrokken. Als alle ‘verbetervoorstellen’ het halen, wordt de woonruimtebemiddeling een onoverzichtelijke lappendeken. Zo wordt in een ROA-discussiestuk voorgesteld een kwart tot 35% van de vrijkomende woningen en de helft van de nieuwbouw te reserveren voor ‘lokale beleidsruimte’; van de resterende voorraad zou nog eens een kwart worden verdeeld via loting. Gevoegd bij de voorrangsregeling voor stadsvernieuwingsurgenten blijft er dan niet veel meer over van het reguliere Woningnet-aanbod. Maar nog is het niet genoeg. Zo willen sommigen toewijzen op grond van leefstijl, woningen labelen voor mantelzorgers of losse woningen labelen voor dienstencentra of een zorgpunt. Anderen willen weer alle woningen kleiner dan 40 vierkante meter labelen voor studenten. In de provincie Noord-Holland is voorgesteld doorstromers voor te laten gaan op starters. De klap op de vuurpijl was de ROA-bijeenkomst over woonruimteverdeling, medio 2005, in het WTC. Daar stelde de inleider voor de bijl te zetten in de hele woningtoewijzingssystematiek. De woningen werden toch wel bewoond, of je mensen nu laat voorsorteren via de ene of de andere rij. Hooguit doe je nog wat voor de echt zielige gevallen, maar stop ermee! Weg met alle regels!
Woningtoewijzing heeft zin. Huurders willen rechtvaardigheid en geen willekeur zolang er een kwantitatieve en kwalitatieve woningnood is. Huurders willen een transparant systeem dat is uit te leggen. Natuurlijk, nieuwbouw zorgt het meest voor de doorstroming. Maar ook het verdelingssysteem doet er toe, bijvoorbeeld voor de doorstroming. De zogeheten ‘verhuisketen’ is in Amsterdam met 1,8 verhuizing extreem kort geworden. Hoe werkt zo’n verhuisketen? Een voorbeeld: een huurder koopt een woning en laat een woning achter voor een andere doorstromer, die weer een woning achter laat voor een starter. Iedereen in de keten verbetert zich. Er was een tijd dat één nieuwbouwhuis wel een keten van vijf verhuizingen genereerde. Maar het huidige systeem van woonduur keert zich tegen zichzelf: het loont te wachten op de hoofdprijs; het straft bewegen. Steeds vaker accepteert alleen een starter een vrijkomende woning.
Je bevordert de doorstroming niet door te gaan loten. En ook het verloten van alleen de kleinste woningen – een ander ideetje – betekent slechts een andere wijze van voorsorteren in de staart van de keten. Verloten van gewilde woningen betekent dat starters deels voor doorstromers komen en je dus een kortere keten krijgt. Tel uit je winst. Het voorstel van de provincie Noord-Holland om voorrang te geven aan doorstromers snijdt wel hout. En ook een verdere uitbreiding van de regionale woningmarkt – te beginnen met Haarlem en het Gooi – draagt bij. Omgekeerd moeten we er juist voor waken het aanbod (op basis van regionale regels) af te romen door een deel te loten of te reserveren voor lokaal beleid. In ROA-verband wordt nu al gesproken over 25 tot 35 procent lokale beleidsruimte, dat is veel te hoog! Tegen al die tegenstribbelende gemeenten zou ik willen zeggen: die ‘Amsterdammers’ zijn ook jullie eigen jongeren die naar de stad zijn vertrokken en nu weer willen terugkeren. Weg met het `eigen-volk-eerst-denken’.
Als je de doorstroming wilt bevorderen moet je huurders verleiden in plaats van straffen. Nu krijgen ze niet alleen meestal een veel hogere huur voor hun kiezen, maar leveren ze ook al hun opgebouwde woonduur in. Dan moet de nieuwe woning ook wel een paleisje zijn. Maak een systeem waarin doorstromers een deel van hun woonduur behouden en waarin woningruil geen woonduur kost. Laat twee huurders die gaan samenwonen hun opgebouwde woonduur optellen als ze twee woningen leeg opleveren. Maak woonduur individueel, waardoor bij een scheiding ook de opgebouwde woonduur kan worden verdeeld! Misschien moet er zelfs een maximum aan de woonduur worden gesteld.

Valt er iets te dereguleren? O ja, schrap gul en onbeheerst in al die aanvullende regeltjes van de uitvoeringsinstructies. Vaak zijn die meer gericht op het afremmen dan op het bevorderen van de doorstroming. En schaf de eis van economische binding af. Er zijn inmiddels zoveel uitzonderingen dat de voorwaarde een wassen neus is. In delen van de stad zou ook de inkomenseis kunnen vervallen als er goede aanbiedingsafspraken tegenover staan.
Maar verklein het aanbod in Woningnet niet! Maak het groter, beter en flexibeler!