Reactie op ’Bestuur hoéft advies niet op te volgen’ (NUL 20, november 2011)

Om monument kun je niet heen

Met smeuïge anekdotes werd tijdens de laatste ‘Ontmoeting’ van de Amsterdamse Federatie van Woningbouwcorporaties door een aantal corporaties het beeld opgeroepen van een ongenaakbare Welstandscommissie die plannen om woningen energiezuiniger, comfortabeler of goedkoper in onderhoud te maken, regelmatig frustreert en met onredelijke eisen de corporaties vooral dieper in de buidel laat tasten.

Een aantal voorbeelden: de verplichting om een schoorsteen terug te plaatsen die niemand kan zien, of in de achtergevel houten kozijnen aan te brengen terwijl op de nauwe binnenplaats nauwelijks een steiger geplaatst kan worden voor onderhoud. Of, zoals Jeroen Hollander, projectmanager bij de Alliantie, vertelde dat bij de renovatie van de Van der Pek-blokken alleen de schuiframen mochten worden vervangen, maar de oorspronkelijke kozijnen moesten blijven zitten. Met als resultaat dat de bewoners gingen klagen over tocht. Allemaal de schuld van de starre Welstandscommissie, die nooit bereid is naar een compromis te zoeken.

Wat er niet bij werd verteld: dat het hier om rijksmonumenten gaat. En dus niet om welstandsbeleid maar om een algemeen bekend landelijk monumentenbeleid, waar de commissie uiteraard niet gauw van afwijkt. De corporaties stellen dus niet het welstandsbeleid, maar het monumentenbeleid aan de kaak. Het lijkt alsof de discussie over het welstandstoezicht misbruikt wordt om de consequenties van het in bezit hebben van rijksmonumenten te willen ontlopen. Een enigszins schizofrene houding, gezien de vele publicaties waarin corporaties juist goede sier maken met de rijksmonumenten die ze in bezit hebben.

Bij (rijks-)monumenten is behoud en herstel altijd het uitgangspunt. Authenticiteit speelt uiteraard een grote rol, of het nu om schoorstenen gaat of om kozijnen. Het slopen of vervangen van onderdelen door replica’s of andere materialen betekent per definitie een verlies van monumentale waarde. Om op de tochtende kozijnen van de Van der Pek-blokken terug te komen, volgens de Alliantie zelf nota bene een van de belangrijkste rijksmonumenten die zij in bezit heeft: het behoud van de kozijnen was niet alleen een eis van de commissie in Amsterdam, ook de Rijksdienst adviseerde in deze richting.

De Van der Pek-blokken zijn beslist niet het enige project waar deze eis werd gesteld, noch een project waar het kunstje om nieuwe schuiframen in de oorspronkelijke kozijnen te plaatsen voor het eerst werd vertoond. Uit vele andere projecten blijkt dat de industrie zeer goed in staat is nieuwe ramen te plaatsen die niet tochten en toch voldoen aan de hoge esthetische eisen die terecht aan (rijks-)monumenten worden gesteld. Kortom, de tocht is niet een probleem van ‘welstand’, noch een probleem van monumentenbeleid, maar vooral een van gebrek aan technische uitwerking, ervaring en samenwerking met innovatieve industrie.
Anekdotes is vaak het lot beschoren dat zij door herhaald doorvertellen veranderen in complete fictie of eindigen als broodje-aapverhaal. Zo ook bij deze ‘Ontmoeting’.

Lisl Edhoffer, secretaris Commissie voor Welstand en Monumenten