Naam: Hendrick de Keyser Rechtspersoon: Vereniging Bezit: 350 panden in Nederland Info: www.hendrickdekeyser.nl

Vereniging Hendrick de Keyser was aanvankelijk een puur Amsterdamse vereniging, opgericht in 1918 door een groepje kooplieden uit de hoofdstad. Inmiddels heeft de vereniging rond de 350 panden door heel Nederland, waarvan een kwart in Amsterdam. Hendrick de Keyser verwerft en restaureert historische panden en monumenten “om ze vervolgens nooit meer af te staan”. Negentig procent van het bezit wordt bewoond.

Hoofd restauratie Paul Rosenberg benadrukt dat Hendrick de Keyser geen actiegroep of belangenvereniging is. “We zijn een verhurende instelling, eigenlijk een soort woningcorporatie. Met dat verschil dat ons bezit uitsluitend uit historische panden bestaat die we grondig restaureren, als het kan met inbegrip van het interieur.”

Hoewel al snel na de oprichting werd besloten dat de vereniging zich landelijk zou inzetten, lag de eerste twintig jaar het zwaartepunt in Amsterdam. Rosenberg: “In 1918 was er alleen een Rijksbureau voor de Monumentenzorg dat nauwelijks geld had en zich noodgedwongen moest beperken tot het restaureren van kastelen en kathedralen. Eind negentiende eeuw was de Amsterdamse binnenstad eigenlijk al zo goed als opgegeven. De vereniging begon toen met het opkopen van woonpanden op met name de burgwallen, zeg maar het gebied rond de Oude Kerk.”

Zo verwierf de vereniging de eerste twintig jaar flink wat Amsterdams bezit, vooral hoekpanden “want dan had je twee historische gevels voor de prijs van één”. Maar geld om te restaureren was er nauwelijks. “De inkomsten moesten komen uit de huur, maar de meeste panden werden bewoond door arme gezinnen die een kwartje huur betaalden per week. Dus werden alleen de gevels zoveel mogelijk opgeknapt, maar achter die gevels zakten de bewoners door de verrotte vloeren.”

Pas na 1960, met de komst van de Monumentenwet en de daaraan gekoppelde subsidies, kon de vereniging haar bezit werkelijk grondig gaan restaureren. Inmiddels zijn de huizenprijzen zo sterk gestegen dat Hendrick de Keyser nauwelijks meer iets aankoopt in Amsterdam. Wel wordt de vereniging nog regelmatig een grachtenpand geschonken door de eigenaar, zoals onlangs een pand aan de Herengracht in de Lodewijk XIV stijl dat gebouwd werd in 1731. Rosenberg: “Eigenaren van historische panden zijn vaak niet in de gelegenheid een pand te laten restaureren. Ze schenken het dan aan ons onder de voorwaarde dat zij erin kunnen blijven wonen. Wij nemen de restauratie voor onze rekening en zorgen voor het behoud van weer een fraai pand in de binnenstad.”

Openluchtmuseum

Op de vraag of Amsterdam zo langzamerhand niet te veel een openluchtmuseum dreigt te worden waarin het gebruik van de stad ondergeschikt is aan de historische waarde van de panden, antwoordt Rosenberg: “Die discussie kun je voeren, maar dan wel met zuivere argumenten. De Amsterdamse binnenstad is een van de belangrijkste monumenten van de wereld. Nergens anders vind je zo’n verscheidenheid aan woonhuismonumenten uit de zeventiende en achttiende eeuw. En daar kun je niet zuinig genoeg op zijn. Die panden worden echter bijna allemaal gebruikt, wat het een stuk minder museaal maakt. En als je het mij persoonlijk vraagt: ik vind dat je met het verhuren van Weense koetsjes op de Dam veel meer een openluchtmuseum van de stad maakt.”

Vereniging Hendrick de Keyser heeft inmiddels achttien mensen in dienst. Er is onder meer een intern architectenbureau, een afdeling restauratie en een afdeling verhuur. Sinds de zomer van 2004 wordt de vereniging gesponsord door de BankGiroLoterij. In totaal heeft de vereniging nu zo’n drieduizend leden, zowel particulieren als bedrijven. Een derde van die leden komt uit Amsterdam. Het oudste pand van de vereniging is uit ongeveer 1300 en staat in Appingedam. De modernste verwerving is een villa in Rotterdam van Willem van Tijen uit 1961.