John Nederstigt

"De acht sportclubs hebben in 2017 280.000 euro op hun energierekening bespaard"

De gemeente Haarlemmermeer geldt in de Metropoolregio Amsterdam als voorloper op het gebied van duurzaamheid. Sinds 2010 is daarop volgens John Nederstigt, onder meer wethouder duurzame economische ontwikkeling in de gemeente Haarlemmermeer, stevig ingezet. “In de eerste vier jaar zijn we 123 grote en kleine duurzaamheidsprojecten binnen de gemeentegrenzen gestart.”

Nederstigt wijst daarbij op twee belangrijke elementen. Het eerste heeft te maken met het op een slimme manier in gang zetten van een cultuurverandering. Nederstigt: “Als je scholen en sportverenigingen verduurzaamt en dat draagt bij aan het milieu en het levert geld op voor de club, dan gaan ouders dat verhaal verder vertellen. Bovendien gaan mensen zelf ook nadenken of ze thuis ook niet iets moeten gaan doen.” Een andere belangrijke factor is het meten van interventies. “Vanaf dag één hebben we alles gemeten. Dat biedt de mogelijkheid om goed inzicht te krijgen wat aan energie verbruikt wordt en na te denken of dat wel altijd nodig is. Je kan het gebruik optimaliseren en inzichtelijk maken wat het financieel oplevert.”

Nederstigt geeft aan dat in 2017 acht sportclubs gezamenlijk liefst 280.000 euro op hun energierekening hebben bespaard. Het is volgens Nederstigt in de afgelopen jaren gelukt een flinke CO2 reductie te bewerkstelligen. Dat geldt voor de luchthaven Schiphol, die binnen de grenzen van de gemeente ligt, maar ook voor de rest van de gemeente. Hij verwacht niet dat mensen minder gaan vliegen. Terugdringen van de milieubelasting zal volgens hem vooral moeten komen van innovatie.

De ambitie om de volledige woningvoorraad aardgasvrij te maken is voor Haarlemmermeer, net als voor veel andere gemeenten, een grote uitdaging, maar de ambitie is er al langere tijd. Nederstigt: “Wij waren de eerste gemeente in Nederland die besloot geen aardgas meer in nieuwbouwwijken toe te staan. Dat besluit is enigszins ondergesneeuwd nadat het Rijk besloot dit landelijk in te voeren naar aanleiding van de problemen in Groningen met de gaswinning.” De D66-wethouder wijst er op dat het in de komende jaren van belang is om de bron van stadswarmte duurzamer te maken en om de bron van energie en het gebruik dichter bij elkaar te halen, onder meer door overtollige warmte van datacenters te gebruiken. Gemeenten kunnen daar volgens hem nog meer op gaan sturen. “Alternatieven moeten toekomstbestendig zijn, anders gaan we de rekening later dubbel en dwars betalen.”

 

De kosten voor de energietransitie zijn aanzienlijk en het gaat om bedragen die niet iedereen zomaar kan betalen. Nederstigt ziet mogelijkheden als meer woningeigenaren samen optrekken, bijvoorbeeld in een straat, waardoor goedkoper ingekocht kan worden en ook meer motivatie ontstaat om samen verandering teweeg te brengen. Maar ook dan blijft financiering een struikelblok. 

Nederstigt houdt een pleidooi voor een ander soort financiering, waar pensioenfondsen volgens hem ook oren naar hebben. Hij denkt dat veel meer snelheid gemaakt kan worden als een lening voor het verduurzamen van woningen gekoppeld wordt aan het vastgoed, en niet zoals gebruikelijk aan de eigenaar. “Als iemand zijn huis verkoopt, dan neemt de nieuwe eigenaar de resterende schuld voor het verduurzamen van de woning over. En daar staat tegenover dat de woning veel zuiniger is dan in de oorspronkelijke situatie.” Nederstigt vergelijkt de denkrichting met die van erfpacht, maar dan gericht op verduurzamen van de woningvoorraad en als tijdelijke situatie totdat de lening voor de benodigde investeringen is afgelost. 

Woningcorporatie Ymere is in de Gentiaanbuurt, een deel van de bekendere Van der Pekbuurt in Amsterdam-Noord, begonnen met het aardgasvrij maken van het eerste woningblok met 38 woningen. Daarmee is een eerste stap gemaakt om oudere, bestaande wijken een duurzaam alternatief te bieden, zegt Pablo van der Laan, strategisch adviseur bij Ymere. Die woningcorporatie is veruit de grootste woningeigenaar in de Gentiaanbuurt, iets wat het gemakkelijker maakt om de energietransitie in te zetten, dan in een situatie waar veel verschillende eigenaren zijn. De Gentiaanbuurt wordt aangesloten op het warmtenet. Daar komt volgens Van der Laan bij dat de woningen nodig gerenoveerd moesten worden, dat de energieprestatie van de woningen zeer laag was en dat de gasleidingen vervangen moesten worden. Al die redenen bij elkaar maken de Gentiaanbuurt een voor de hand liggende buurt om te beginnen met de transitie die in de hele stad gemaakt moet worden.

 

Het zegt echter niet dat daarmee alles vanzelf gaat. Van der Laan wijst op de hogere kosten die de nieuwe warmtebron tot gevolg heeft. “Ons uitgangspunt is altijd geweest dat de huurders geen hogere energielasten mogen hebben. Wij leggen het verschil daarom bij.” De inzet bij de renovatie van de woningen is om die goed te isoleren en te ventileren en vervolgens de resterende warmtevraag daar op af te stemmen. Om tot een 'no regret' aanpak te komen, wil Ymere opties in de toekomst open houden om in te kunnen spelen op technieken die zich in de komende jaren moeten bewijzen. Dat is ook een reden om voor het warmtenet niet een contract van veertig maar voor vijftien jaar aan te gaan. 

Van der Laan wijst voor toekomstige wijken die overstappen op een andere, duurzame warmtebron, op een aantal zaken die van belang zijn om de transitie goed en voortvarend te laten verlopen. Zo ziet de strategisch adviseur de eis dat zeventig procent van de bewoners in moet stemmen met renovaties als een potentieel struikelblok, hetzelfde geldt voor de afhankelijkheid van Alliander en NUON om de woningen inclusief warmtebron snel op te leveren en pleit hij voor een stevigere regierol van de gemeente bij de energietransitie van wijken, de gemeente is bij uitstek de partij die alle eigenaren, huurders en andere stakeholders bij elkaar kan brengen.

Dat neemt voor hem niet weg dat de energietransitie 'geen sprint, maar een marathon' is. Er is kortom, tijd nodig om stap voor stap de transitie vorm te geven. En dat geldt ook voor de benodigde investeringen: in de Gentiaanbuurt worden de kosten voor de renovatie inclusief aansluiting op de nieuwe warmtebron geschat op een ton per woning.

Birgitte de Maar

"Wij hebben een behoorlijke renovatieopgave en we denken nu na hoe we de daken het beste kunnen gebruiken."   Rob Haans “Wij gaan voor 100.000 zonnepanelen in 2020.”

Ymere is in de Gentiaanbuurt begonnen met het aardgasloos maken van deze bestaande wijk. Hoe pakken andere corporaties dat aan? In een dubbelinterview met Birgitte de Maar, lid Raad van Bestuur van Rochdale, en Rob Haans, bestuursvoorzitter van de Alliantie, wordt direct duidelijk dat de staat van het bestaande bezit daarbij een belangrijke rol speelt. Zo heeft de Alliantie bijvoorbeeld een aanzienlijk deel relatief nieuwe woningen in Almere, waardoor het gemiddelde energielabel van de woningen van die corporatie een stuk beter is dan dat van Rochdale, dat juist veel naoorlogse woningen in het Amsterdamse Nieuw-West heeft. De Alliantie heeft in de afgelopen jaren overigens wel al veel woningen verduurzaamd, zegt Haans, die aangeeft dat zijn corporatie de ambitie heeft om in de komende jaren een flinke slag te slaan. “Wij gaan voor 100.000 zonnepanelen in 2020.”

De Maar geeft aan dat Rochdale ook graag verder wil verduurzamen. “Wij hebben een behoorlijke renovatieopgave en we denken nu na hoe we de daken het beste kunnen gebruiken. Gaan we de ruimte voor zonnepanelen eerlijk verdelen? Of geven we voorrang aan bewoners die snel over willen stappen op duurzame energiebronnen?” Voor Haans is dat al duidelijk: “Wie als eerste wil, komt bij ons als eerste aan de beurt, op die manier willen we versnellen.” Haans wijst er op dat verdere verduurzaming een goede opbrengst voor bewoners betekent en dat de financiering ervan mogelijk is geworden. Voor de corporaties is de stapeling van heffingen en belastingen daarbij wel een behoorlijke complicerende factor. “Omdat de zonnepanelen op onze daken zeker worden afgenomen door de huurders is het risico heel erg klein. We bespreken momenteel met het WSW of het daarom mogelijk is extra geld te lenen.”

De Maar sluit daar op aan door te wijzen op de afwegingen die haar corporatie moet maken. “We moeten de huren betaalbaar houden, voldoende huurwoningen beschikbaar hebben én de kwaliteit van de woningen op orde hebben. Verduurzaming hoort daarbij, maar renovatie van bestaande woningen kan heel erg veel geld kosten. Voor monumenten gaat het al snel om 130.000 euro per woning. Het verbaast niet dat discussies met de gemeente momenteel gaan over de vraag of we dit wel moeten willen.” Zowel Haans als De Maar vinden dan ook dat sloop of verkoop van sociale huurwoningen niet zomaar taboe verklaard moeten worden. Haans: “Je moet eigenlijk op straatniveau bekijken, wat waar de beste en meest realistische oplossing is. Sloop, verkoop, renoveren en verdichten zijn allemaal mogelijkheden die je goed moet afwegen.” 

In de komende vier jaar moeten minimaal drie Amsterdamse buurten afgesloten worden van aardgas. Naast de Gentiaanbuurt in Noord, maakt Middenmeer Noord goede kans de eerste buurt te worden die op initiatief van bewoners zelf voor een alternatieve bron gaat. De coöperatie MeerEnergie is met Equinix, het bedrijf dat een gloednieuw data center op Science Park bezit, in overleg over de levering van restwarmte, aldus voorzitter Ardine Nicolaï. Uit een enquête beleek dat flink wat bewoners in Middenmeer Noord – 5.000 woningen – geïnteresseerd zijn om over te stappen op duurzame bronnen. Een warmtenet is daarvoor, gezien het woningbestand het beste alternatief. Voor een all electric optie is vergaande isolatie noodzakelijk en dat is ingewikkeld en duur voor veruit het grootste deel van de woningen in deze buurt. Een grove schatting leert dat het gaat om een verschil van 36.000 euro per woning in het voordeel van een warmtenet.

Mondeling is afgesproken dat Equinix de restwarmte die nu nog ongebruikt wegvloeit, gratis levert maar niets investeert in de benodigde infrastructuur. De coöperatie zal dat zelf moeten organiseren. Het gaat dan in ieder geval om het net zelf, maar ook om het opwerken van de warmte naar een hogere temperatuur. De levering van de warmte, de duur van de levering en andere risico's moeten uiterlijk in de eerste helft van 2019 in een contract zijn afgedekt. (meer informatie: www.meerenergie.amsterdam)

De volledige opgenomen livestream van het programma is hier te bekijken: PakhuisNUL20 25 juni livestream.