WONEN IN AMSTERDAM

In mei 2001 is een groot aantal Amsterdammers benaderd met een enqu_te over hun woonsituatie. Het onderzoek Wonen In Amsterdam (WIA) wordt sinds 1995 elke 2 jaar gehouden, en in 2001 is een steekproef getrokken uit een bestand met bijna 80.000 hoofdbewoners. In totaal leverde dat ruim 17.000 ingevulde enqu_tes op. De gegevens uit die enqu_te zijn vervolgens gewogen zodat ze een precieze weergave vormden van de Amsterdamse bevolking. Omdat een zo groot aantal ingevulde enqu_tes is verwerkt en omdat er vervolgens is gewogen, zijn de uitkomsten van het onderzoek bijzonder representatief. Onlangs is over dit onderzoek de eerste rapportage verschenen1 .

De laatste vraag in de enquête luidde: Wat vindt u de aantrekkelijkste buurt van Amsterdam? De vraag was niet voorzien van voorgedrukte hokjes met antwoorden, de respondenten hebben hun eigen antwoord bedacht en opgeschreven. Die antwoorden zijn verwerkt in een databestand. Uit dat databestand is geput voor het schrijven van het artikel.

1 Wonen in Amsterdam 2001. Deel 1: stand van zaken, ontwikkelingen en trends; Stedelijke Woningdienst Amsterdam, juni 2002

METHODES

Traceren en interpreteren van de antwoorden

O+S heeft de teksten die respondenten hadden ingevuld, met veel geduld in een databestand ingetypt. Daarbij zijn zoveel mogelijk ook tikfouten gecorrigeerd.

Voor een groot aantal omschrijvingen die door de respondenten is opgeschreven, zijn voor het artikel aparte variabelen gemaakt, totdat de 130 meest voorkomende waren benoemd, en daarmee is circa 90% van de antwoorden getraceerd. Daarna is gekeken welke het vaakst genoemd zijn. Mensen konden ook meerdere buurten opschrijven, en als ze bijvoorbeeld reageerden met "oost/pijp" zijn die beide antwoorden verwerkt, en tellen beide ook mee in de uitkomsten.

Behalve omschrijvingen van buurten kwamen ook minder concrete antwoorden naar voren, zoals: "afhankelijk van woning", "waar ik zelf woon", "wat dacht u?·.", "die met parkeergelegenheid", "waar het stil is", "geen voorkeur behalve paleis op de Dam". Een bloemlezing uit de teksten maakt dat je gaat glimlachen, zuchten, fronsen en piekeren.

De omschrijvingen van de respondenten laten in het midden waar de grenzen lopen van het gebied dat zij bedoelen. Een aanduiding als 'delen van west' geeft wel een indicatie, maar laat zich niet op de kaart aanwijzen. Daarom zijn de teksten die mensen opschreven zoveel mogelijk intact gelaten, en zijn er geen arbitraire keuzes gedaan (dus de respondent uit het laatste voorbeeld is niet voor het gemak geschaard onder alle mensen die 'west' hadden opgeschreven).

De rangorde-tabellen

Om enig zicht te krijgen op de populariteit van buurten, is gekeken waar ze eindigen in een rangorde van meest genoemde plekken. Door die rangorde op te stellen voor groepen mensen verschillende kenmerken, komen verschillen tussen die groepen aan het licht. De rangorde is geconstrueerd met een zogenaamde multiple-response analyse waarin alle 130 variabelen 'meeliepen'. Er is gewerkt met de gewogen resultaten.

Bij het opstellen van rangordes voor verschillende groepen konden niet al het materiaal worden gebruikt. Zo was niet van alle respondenten het inkomen en de leeftijd bekend. In de analyses hebben zijn deze 'missings' wel meegenomen, zodat de rangorde voor heel Amsterdam als referentie kon blijven dienen.

De tabellen in het artikel zijn zo opgesteld, dat van elke deelgroep tenminste de buurt met rangnummer 28 (voor die deelgroep) kon worden getoond. Buurten die voor geen enkele deelgroep onder de 28 scoorden, zijn weggelaten. Met opzet is gekozen voor rangnummer 28, omdat daar "de eigen buurt" als antwoord werd gegeven. De complete tabellen zijn veel groter (langer), en beslaan alle 130 gebieden.

Leeftijd Voor huishoudens met meerdere hoofdbewoners is het huishouden ingedeeld in de leeftijdsklasse van de oudste hoofdbewoner.

Huishoudentype In de tabel over huishoudens is de groep 'overig' weggelaten vanwege het lage aantal waarnemingen.

Inkomen De tabel over inkomen toont 5 klassen. De gebruikte klassegrenzen zijn (in guldens):
- tot 2200 (laag)
- tot 3100 (onder midden)
- tot 3800 (midden)
- tot 4900 (boven midden)
- vanaf 4900 (hoog)

Noord / Oud-Zuid In de tabellen 5 en 6 zijn de mensen uit Noord respectievelijk Oud-Zuid ingedeeld naar gelang het stadsdeel van hun huidige woonadres.

Respons uit de buurt zelf

Van alle respondenten is bekend in welke van de 355 Amsterdamse buurten ze wonen. In het artikel komt aan de orde dat een aantal buurten vooral veel genoemd worden door mensen die zelf in de buurt woonachtig zijn. Om die analyse te maken was het nodig een verband te leggen tussen de huidige woonlocatie en de genoemde "aantrekkelijke" lokatie. Dat vergde een vertaalslag, waarin een aantal aannames is gedaan.

De stadsdelen en buurtcombinaties hebben alle een offici‘le roepnaam (toegekend van O+S). Ook voor sommige buurtjes is duidelijk dat ze in de volksmond overduidelijk een eigen roepnaam hebben. Waar de tekst van de respondenten precies overeenkomt met die roepnaam, is een koppeling gelegd. Waar dat niet zo was, kon dus geen verband worden gelegd. We realiseren ons dat dat een aanvechtbare methode is, omdat de respondenten weinig gelegen is aan de offici‘le roepnamen van gebieden.

In totaal lukte het om voor circa 30 gebieden te bepalen hoeveel mensen dat gebied noemden terwijl ze er ook woonachtig zijn. Door die twee op elkaar te delen, wordt zichtbaar hoe groot het aandeel 'interne voorkeuren' is. Voor de populairste gebieden in de Amsterdamse rangorde blijkt dat aandeel laag. Die gebieden kunnen profiteren van belangstelling vanuit de hele stad, omdat ze universele aantrekkelijkheid hebben (bijvoorbeeld Jordaan, Centrum, De Pijp). Buurten met een hoog aandeel interne stemmen zijn veelal gebieden met een eigen gezicht, en met aantrekkelijkheid die zeker niet universeel is (bijvoorbeeld Molenwijk, Zuidoost, De Baarsjes, Betondorp).
terug naar boven

GROTE PLEKKEN, KLEINE PLEKKEN

De meeste mensen geven in hun omschrijving een behoorlijk groot gebied aan. Dat is een beetje uit gemak, want iedereen kent wel plekken in het centrum die helemaal niet aantrekkelijk zijn. Maar grosso modo vinden veel mensen het centrum aantrekkelijk: grachten, statige gebouwen, het stadse leven. Toch zijn er ook mensen die specifieke stukjes van de stad aanwijzen, zoals:

- Kinkerbuurt ter hoogte van de Da Costakade
- Omgeving Montelbaens / Oude Schans / Oude Waal
- Noord bij het 't kanaal/dijkje
- Nieuwmarktbuurt
- Rivierenbuurt bij het Westerscheldeplein
- tussen Waterlooplein en Oudezijds Voorburgwal
- Amstel tussen Carré en Stopera
Een aantal hiervan - in de oostelijke Binnenstad - zijn weergegeven op kaart 1.

kaartbeeld: TDN Emmen 2002

Die kleine aantrekkelijke plekken zijn vaak plekken met historie, waar de oude stad nog zichtbaar is. Het zijn dierbare plekken die geschiedenis en een goed gevoel uitademen. Mensen geven tamelijk exact aan waar ze beginnen, en waar ze ophouden. Want als je daar de hoek omgaat, voelt het opeens heel anders. Je bent dan op een echt andere plek, die niet meer hoort bij die buurt die jij zo aantrekkelijk vindt.

DE AUTEURS, REACTIES

Rogier Noyon is hoofd van de afdeling Markt & Stad (en tevens van de afdeling Productontwikkeling). Ruud van Trijp is senior adviseur/onderzoeker bij Markt & Stad. Het Oosten Markt & Stad is het onderzoeks- en adviesbureau van Het Oosten Woningcorporatie.
Reacties en vragen bij het artikel zijn van harte welkom bij de auteurs. Stuur de auteurs een email-bericht.

DE TABELLEN

Hieronder zijn alle tabellen afgedrukt die in het artikel zijn gebruikt. Mogelijk zijn sommige tabellen in de gedrukte versie van nul20 iets anders weergegeven.