Met het project Opgewekt Wonen doet de Zaanse woningcorporatie Parteon het net even anders. Niet collectief verduurzamen, maar per huis en alleen bij wie wil. Nadat koplopers hebben bewezen dat het kan, willen steeds meer anderen het ook: aardgasvrij wonen, zonnepanelen én lagere woonlasten.
Voor elkaar krijgen dat huurders zélf willen verduurzamen, dat is de truc die woningcorporatie Parteon bedacht. Het lijkt er na tweeënhalf jaar op dat de aanpak bij ‘Opgewekt Wonen’ werkt. Er zijn via dit project honderden woningen van Parteon-huurders aardgasvrij en energiezuinig gemaakt. Bovendien is er een flinke wachtlijst, ongetwijfeld aangezwengeld door de hoge gasprijzen. De corporatie heeft daarom de uitrol opgeschaald naar twee- tot tweehonderdvijftig woningen per jaar.
Thuisbaas
In een notendop bestaat Opgewekt Wonen uit het plaatsen van een warmtepomp, zonnepanelen, convectoren en een inductieplaat. Parteon heeft zich voor deze aanpak laten inspireren door Urgenda en diens dochteronderneming Thuisbaas, vertelt Mara van Sluis, manager Klanten.
“Urgenda-directeur Marjan Minnesma heeft ons uitgedaagd: ga het gewoon doen!” En zo begon Parteon in 2018 met drie enthousiaste huurders. Het lukte om binnen budget te blijven en de bewoners voldoende warmte te geven. Parteon heeft deze bewoners ingezet om anderen te overtuigen.
“Inmiddels beginnen we ook bij het plaatsen van nieuwe keukens of bij grootschalige renovatieprojecten bij de mensen die graag willen. Dat is zoveel makkelijker. Dan zien de buren hoe fijn het is en volgen zij vanzelf. Het vergroot ook het eigenaarschap; mensen hebben er zelf voor gekozen.”
Er zijn altijd voorlopers die intrinsiek gemotiveerd zijn om de klimaatdoelen te halen, maar een groot deel van de huurders heeft dat minder. “Mensen wil gewoon bewijs zien. Het kantelpunt was het moment waarop de jaarafrekening van het energiebedrijf kwam en duidelijk werd dat het echt voordeel oplevert. ”
Huurders gaan er gemiddeld minstens 50 euro per maand op vooruit, ondanks de 49 euro extra servicekosten voor de installaties. De gasrekening valt geheel weg en de elektriciteit wordt grotendeels zelf opgewekt. Van Sluis: “Waar je als corporatie eerst denkt dat verduurzaming ten koste gaat van de betaalbaarheid omdat alle investeringen daarnaartoe gaan, blijkt nu dat je verduurzaming juist in het teken kunt zetten van betaalbaarheid.”
Energietransitie
Kan verduurzaming en gasloos worden zo simpel zijn? Kennen we niet allemaal de verhalen over de Van der Pekbuurt in Amsterdam-Noord of Overwhere-Zuid in Purmerend? Bij deze met miljoenen door het Rijk gespekte proeftuinen komt het aardgasvrij maken om allerlei redenen moeilijk van de grond. Afgelopen jaren gooiden bewoners overal in het land de kont tegen de krib.
Een succesfactor bij Opgewekt Wonen is dat bewoners worden gevrijwaard van investeringen. Sterker nog: het levert geld op. Dat lukt mede doordat tot nu alleen geselecteerde grondgebonden woningen in aanmerking komen: met voldoende ruimte voor zonnepanelen én met een gebouwschil in goede staat. Dubbel glas is een voorwaarde want er wordt niet extra geïsoleerd. Parteon heeft apart isolatieprogramma’s voor huizen met een laag energielabel; die woningen komen daarna alsnog in aanmerking. Het aanbrengen van de installaties kost een werkweek, maar de overlast is heel beperkt.
Onrendabel
De aanpak kost de corporatie geld. De huurders profiteren van de daling in energiekosten, maar de verhoging van de servicekosten is onvoldoende om de businesscase rond te krijgen. Gezamenlijke inkoop van warmtepompen zou dit mogelijk oplossen, maar andere corporaties staan nog niet te trappelen: “Die zijn terughoudend. Deels vanwege angst voor het onbekende, deels omdat de gemeente inzet op een warmtenet. Maar dat laat ook op zich wachten. Wij proberen corporaties dan ook uit te dagen: doe mee of begin in ieder geval.”
De primaire focus van Parteon ligt op wijken waarvan duidelijk is dat er geen warmtenet komt, maar men verduurzaamt soms ook woningen waar een toekomstig warmtenet niet is uitgesloten. “We willen ook onze eigen doelstellingen halen. Bovendien: onze huurders vragen erom.”
Intern was er aanvankelijk wel weerstand, vertelt Van Sluis. “Traditioneel wordt een project ingepland en begin je aan de ene kant van de straat en eindig je aan de andere kant. Als 70 procent heeft ingestemd, ga je het gewoon bij alle huurders doen.” In dit geval moesten mensen verleid worden. Ook gaat de corporatie vooraf bij iedereen langs voor een keukentafelgesprek, om goed door te spreken wat de overstap naar all-electric inhoudt. Dat vraagt namelijk om duurzaam bewonersgedrag. “Als mensen de verwarming altijd op 25 zetten, dan past deze oplossing niet bij ze. Een gezin kan gewoon douchen, maar niet altijd allemaal achter elkaar. Als de woning wordt opgeleverd, worden bewoners uitgebreid geïnstrueerd over hoe ze met de installaties moeten omgaan. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat de temperatuur stabiel blijft.”
Spijtoptanten
Deze aanpak lijkt arbeidsintensief, toch zijn de proceskosten niet hoger. “Aan de voorkant moet je meer tijd investeren, maar aan de achterkant gaat het sneller. Mensen werken beter mee en zorgen dat ze thuis zijn als we komen. Het is een stuk fijner werken als mensen er blij van worden.”
Van Sluis ziet inmiddels veel spijtoptanten. “De huidige gasprijzen zullen voor een extra prikkel zorgen. Bij mutaties maken we de woning ook energieneutraal. Deels lost het zichzelf op. En voor de laatste woningen hebben we nog de tijd.”
Parteon werkt wijkgericht; met alle individuele woningen samen, maken ze toch schaal. Dat wijken stapsgewijs overgaan op all-electric en niet in één keer, kan een voordeel zijn voor de belasting van het elektriciteitsnet. Toch dreigt risico op overbelasting bij piekmomenten. Gesprekken met Liander over oplossingen lopen. Er wordt geëxperimenteerd met een buurtbatterij. “Het is uiteindelijk een maatschappelijk probleem”, vindt Van Sluis. “We willen met z’n allen dat de energietransitie in 2050 is gerealiseerd.”
Ook in flat?
Parteon werkt voor Opgewekt Wonen samen met Gasservice Noord-Holland, Hemubo en M&O Techniek. Binnenkort starten zij gezamenlijk een pilot met het individueel verduurzamen van flatwoningen. “Als we daar een goede oplossing voor hebben, kunnen we echt meters maken.”
Urgenda blijft betrokken als expertisecentrum. “Deze hele transitie vraagt erom scherp te zijn: wat zijn de laatste technologische ontwikkelingen, is dit nog steeds de beste oplossing of is er een betere? Warmtepompen zijn nu duur, maar dat verandert misschien. Daarom denken we dat de businesscase gaat verbeteren. Er moet iets gebeuren, anders gaan we het als samenleving niet redden.”