Inspraakbijeenkomsten worden sinds de ‘intelligente lockdown’ zoveel mogelijk via internet gehouden, maar dat vraagt nogal wat improvisatievermogen. Dat geldt net zo goed voor een grote gebiedsontwikkeling als De Nieuwe Kern in Ouder-Amstel als voor de renovatie van een woonblok in Amsterdam Zuidoost. De algemene ervaring na enkele maanden: online bijeenkomsten, digitale raadplegingen en telefonische consulten blijken effectief en hebben ook voordelen. Wat ontbreekt is echte interactie. Het is bovendien arbeidsintensief.
Maandag 9 maart kwamen nog tientallen vertegenwoordigers van sportorganisaties bij elkaar in de kantine van tennisvereniging LTC Strandvliet in Duivendrecht om mee praten over de concept-structuurvisie voor nieuwbouwproject De Nieuwe Kern. En dat was voorlopig meteen de laatste publieke sessie van het participatietraject.
“We zaten bij die bijeenkomst nog gezellig dicht op elkaar, al hadden we wel overal flesjes desinfecterende handgel staan en werden er geen handen meer geschud”, zegt Klazien Haitjema, programmamanager Ruimtelijke Ordening voor de Nieuwe Kern. “Het was in eerste instantie een enorme domper dat we het geplande traject niet meer op de normale manier uit konden voeren. Vervolgens hebben we verschillende digitale alternatieven opgetuigd.”
De eerste bijeenkomst voor De Nieuwe Kern vond plaats op 12 februari. Daar werd de concept-structuurvisie gepresenteerd voor tweehonderd vertegenwoordigers van de verschillende kerngroepen. Er werd een documentaire getoond waarin gebruikers van het gebied - zoals sporters, tuinders en middenstanders - hun visie gaven op de geschetste plannen. Na 9 maart moest het participatietraject ineens radicaal omgegooid. Daarbij werd de einddatum een maand verlengd tot eind mei. Haitjema: “Eind juni is een grote slotbijeenkomst gepland. Of dat wel een publieke bijeenkomst wordt moeten we afwachten.”
Meer inhoudelijk, minder emotioneel
Bureau Tertium ondersteunt de gemeente Ouder-Amstel bij de organisatie van de participatie rond de gebiedsontwikkeling de Nieuwe Kern. “Onze rol is verzamelen wat er leeft onder alle betrokkenen en dit terugkoppelen naar de gemeente”, vertelt Michiel Hulshof van het bedrijf. “We hadden al voor de coronacrisis uitbrak een online enquête gehouden. De achterliggende gedachte was dat je op die manier ook jongere mensen bereikt die door hun vaak overvolle agenda’s minder snel op publieke bijeenkomsten afkomen. Daar hebben bijna vijfhonderd mensen op gereageerd. Maar het was wel een uitdaging om ineens alle bijeenkomsten online te houden.”
Eind april werd als proef een eerste online raadpleging gehouden met ongeveer twintig participanten van de Groene Denktank en natuur- en milieuorganisaties. Dat gebeurde in twee delen. Tijdens de eerste sessie werden vragen gesteld en gaven deelnemers een eerste reactie op videofragmenten waarin de gemeente de concept-structuurvisie toelichtte. Hulshof: “Dat bleek een goede manier om standpunten te verzamelen.”
Daarna volgde een video-bijeenkomst via ZOOM. Volgens Hulshof liep het technisch prima en hielden de deelnemers zich aan de regel dat je het geluid uit zet wanneer iemand aan het woord is. “Een voordeel daarvan is dat diegene op dat moment de volledige aandacht krijgt van de andere deelnemers. Dat is in een zaal natuurlijk wel eens anders.”
Maar Hulshof ziet ook nadelen: “Wat je mist zijn de verhalen en uitwisselingen van ideeën in de wandelgangen; de interactie tussen de verschillende partijen ontbreekt. Het gevaar daarvan is dat mensen alleen hun eigen standpunt verwoorden en er geen gesprek ontstaat. We hebben van die eerste sessie geleerd. Tijdens de bijeenkomsten die daarop volgden hebben we de interactie onderling meer gestimuleerd.”
In de maand mei werden nog drie online consultaties gehouden met andere organisaties waarna de input werd gedeeld met iedereen die deelneemt aan het traject. Alle reacties worden door Tertium gebundeld tot een online eindpresentatie. Deze manier van werken is erg arbeidsintensief is de ervaring. Hulshof: “Alle deelnemers reageren ook weer online op de input van andere deelnemers, maar het duurt soms weken voor je alle reacties hebt verzameld, terwijl die reacties tijdens een publieke bijeenkomst meestal direct opgenomen kunnen worden. Je moet dus wel een beetje de druk op de ketel houden, anders duurt zo’n proces veel te lang.”
Tijdens een Livecast-bijeenkomst in Pakhuis de Zwijger spraken Menno van der Veen (onderzoeker en mede-eigenaar van Tertium), Margot Lötters (manager gebiedsbeheer bij Rochdale), Wout Kranen (manager gebiedsbeheer bij Stadgenoot) live met elkaar. Via Zoom participeerden Frans Vlietman (programmamanager democatisering in Amsterdam Zuidoost), Angelo Bromet (programmamaker NewMetropolis) en Kevin van Beek (adviseur bij !Woon) over ‘Digitale bewonersparticipatie. Werkt dat?’ |
“Door de strot geduwd”
Niet te spreken over de digitale route is Rens Snel, voorzitter van Tuinpark Dijkzicht in Duivendrecht. Hij is al vanaf het begin betrokken bij het participatietraject. “Het is ons door de strot geduwd”, is zijn stellige mening. En de inzet is hoog voor de tuinders: het nieuwbouwproject maakt de toekomst van 45 van de 205 tuinhuisjes van Dijkzicht onzeker.
Snel was observator bij de eerste online bijeenkomst in april. De tuinder heeft weliswaar meegedaan met de bijeenkomst, maar niet van harte. “Zoals ik al verwacht had, is het een zeer onpersoonlijke manier van communiceren. Er is geen enkele discussie mogelijk. Je kijkt naar een scherm vol mensen en moet je hand opsteken als je iets wilt zeggen. Dat is raar en voelt niet alsof je echt kan meepraten. En als je de verslaglegging leest, zie je ook dat niet alle punten zijn meegenomen die aan de orde zijn gekomen. Zelf zou ik liever zien dat het allemaal wordt uitgesteld tot we weer normaal bij elkaar kunnen komen. Maar we moeten wel meedoen, anders heb je helemaal geen recht van spreken meer.”
Blikken soep en balkongesprekken
Veel kleinschaliger maar voor bewoners niet minder ingrijpend zijn participatietrajecten bij sloop- en renovatie. Boudouin Knaapen is projectmedewerker van Stichting !WOON in Zuidoost. Hij is nauw betrokken bij sloop- en renovatieprojecten in de ontwikkelbuurten in dit stadsdeel.
Ook Knaapen en zijn collega’s hebben hun werkwijze aangepast. Ze faciliteren nu online bijeenkomsten voor bewonersorganisaties en VvE’s. Knaapen: “Onze ondersteuning daarbij bestaat onder meer uit het leveren van een handleiding voor digitaal overleg en we sturen bijvoorbeeld uitnodigingen aan leden van bewonerscommissies voor een online sessie. Die digitale bijeenkomsten lopen op zich goed maar niet iedereen in Zuidoost heeft de beschikking over een computer of smartphone.”
Er worden daarom ook creatieve manieren bedacht om bewoners te bereiken. Zo worden er met regelmaat balkongesprekken gevoerd. En toen op 5 mei in de G-buurt blikken bevrijdingssoep werden uitgedeeld, was ook !WOON van de partij. Knaapen: “Wij delen dan bijvoorbeeld onze nieuwsbrief uit aan mensen die geen toegang hebben tot de website, zodat ook zij op de hoogte blijven van wat er speelt en bovendien kunnen lezen waar ze telefonisch terechtkunnen met hun vragen. Het is veel meer werk dan in ‘normale’ tijden maar je ziet wel dat bewoners deze nieuwe manieren van communiceren snel oppikken.”
Renovaties gaan door
Corporaties laten renovaties en planmatig onderhoud zoveel mogelijk doorgaan. Pim de Ruiter van Stadgenoot: “Klussen aan de buitenkant van de woningen is natuurlijk geen probleem. Wel hebben we een renovatieproject in de Agatha Dekenstraat voor drie maanden stopgezet omdat de binnenmuren moeten worden aangepakt. Spoedklussen worden natuurlijk wel opgepakt, waarbij het onderhoudsteam alle hygiënische maatregelen treft die nodig zijn. Desondanks verwachten we in het najaar toch nog een boeggolf aan onderhoudsklussen die noodgedwongen zijn blijven liggen.”
Onder bewoners bestaat ook de vrees dat bouwprojecten wel doorgaan, maar zonder raadpleging, zegt adviseur/teamleider Ingrid Houtepen van !WOON. “Maar wanneer bewonerscommissies ermee instemmen kunnen bijeenkomsten ook online worden gehouden.”
Stichting !WOON ondersteunt huurders en eigenaar-bewoners op allerlei terrein. Normaliter gebeurt dat tijdens spreekuren en worden er huisbezoeken gehouden. Dat is vanaf half maart stopgezet. Daarvoor in de plaats kwamen heel veel telefonische consulten. En ook het aantal digitale consulten is flink toegenomen. Overigens is !WOON, net als veel andere organisaties, vanaf 1 juni weer zoetjesaan begonnen met meer live bijeenkomsten en consulten, zij het op kleinere schaal en met in acht houden van de regels van het RIVM.
Groen Gas voor Gaasperdam is een organisatie die pleit voor een energiesysteem waarbij ‘groen gas’ wordt gewonnen uit onder meer riool- en ander huishoudelijk afval. Normaal gesproken organiseren ze bijeenkomsten in een oude school, de Groene HUB. Nu wordt er via ZOOM overlegd. Woordvoerder Anne Stijkel: “In het begin was dat even puzzelen want in Gaasperdam wonen veel mensen die onder het minimum leven en niet iedereen heeft thuis een computer. Een zzp-er heeft een aantal bewoners daarom geholpen met het installeren van ZOOM op hun telefoon. En dat werkt prima. Maar we maken het schooltje toch maar snel coronaproef, zodat we op 1,5 meter wel weer bij elkaar kunnen komen. Dat praat toch net even makkelijker.” |
 Deze gids van Democratie in Actie geeft een beeld van de mogelijkheden van digitale participatie in de praktijk, welke middelen je kan inzetten, hoe je dat doet en waar je rekening mee moeten houden. Tips, best practices en een overzicht van digitale tools. nul20.nl/boeken/inspiratiegids-digitale-participatie |