Anke Huntjens, Anne Wilbers, Bob Witjes en Natasja van den Berg. Screenshot Pakhuis de Zwijger
De kabinetsformatie is van essentieel belang voor een gezonde toekomst van de volkshuisvesting. Linksom of rechtsom moet er meer geld naar de woningcorporaties, stelden de zes deelnemers aan een debat van corporaties Eigen Haard en Stadgenoot afgelopen week in Pakhuis de Zwijger. Een praktische oplossing komt van Rigo-adviseur Bob Witjes: “Verhoog de huren van sociale huurwoningen, zodat de woningcorporaties alle kosten kunnen dekken. En compenseer huurders met een hogere huurtoeslag.”
Aanleiding voor zijn advies is een waarschuwing van Anne Wilbers, bestuursvoorzitter van Stadgenoot: “We kunnen gewoon niet alle maatschappelijke opgaven betalen. Emeritus-hoogleraar Johan Conijn heeft berekend dat we per jaar 910 euro tekortkomen per woning. Dat is precies hetzelfde getal dat ik ook in huis heb. De huur is zwaar verlieslatend. We hebben meer inkomsten nodig.”
In balans
Beter dan de introductie van allerlei nieuwe subsidieregelingen zijn verhoging van de huur én de huurtoeslag, vindt Witjes: “Je kunt via subsidieachtige constructies de volkshuisvesting financieren, maar een gerichter en efficiënter systeem is dat je de huur veel meer in balans brengt met de kosten en dat je dan via de huurtoeslag — of via hogere inkomens of lagere belastingen — zorgt dat mensen die hogere huur kunnen blijven betalen.”
Een snelle rekensom leert dat daarvoor jaarlijks bijna twee miljard euro nodig is. Dat geld zou vrij kunnen komen door afbouw van de hypotheekrenteaftrek. Zeno Winkels, directeur bij de Woonbond: “Als je bij de hoogste inkomens de hypotheekrenteaftrek verwijdert, komt er vijf à zes miljard euro vrij. Niet bij de mensen in het midden, maar bij de hoogste inkomens. Die gaan dan maar een dag minder skiën in het jaar. Dat doet echt geen pijn vergeleken met de pijn van de 400.000 mensen die een woning zoeken, en vergeleken met de mensen die nog steeds achter enkelglas wonen of in schimmelwoningen zitten.”
Mooi wonen
Zoals in veel recente woondebatten, viel ook in Pakhuis de Zwijger het woord ‘geld’ even vaak als het woord ‘woning’. De centrale debatvraag Van wie is de volkshuisvesting? blijkt eenvoudig te beantwoorden: van ons allemaal. Dat komt met een prijs, stelt Natasja van den Berg, voorzitter van de Maatschappijraad van Stadgenoot: “De belangrijkste taak van woningcorporaties is wat mij betreft, dat iedereen goed kan wonen in mooie, leefbare buurten. Daar zouden we allemaal bij betrokken moeten zijn, want we plukken er met z’n allen de vruchten van. Oók woningeigenaren, en dus moeten zij bereid zijn daarvoor belasting te betalen.”
Als we dat niet doen, ontspoort het systeem. Nu al hebben alle Nederlandse woningcorporaties voor 100 miljard euro aan leningen uitstaan bij Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). “Dat is 42.000 euro per woning!” riep een debatbezoeker. Het is volgens hem niet een bedrag waarvan de woningcorporaties wakker zouden moeten liggen. De deskundigen aan de debattafel wijzen er echter op dat achter de sluitende corporatiebegrotingen een minder glimmende werkelijkheid schuilgaat: oplopende rentelasten; verkoop van woningen; vertraging van nieuwbouw; uitstel van onderhoud.
Anke Huntjens, directeur-bestuurder bij Eigen Haard, nodigde de relativerende debatbezoeker van harte uit op haar kantoor in de boeken te komen kijken: “Wij zijn ons maximaal aan het belenen. Je kunt je afvragen of het verstandig is dat we dat zo doen, maar we doen het wel. Want de maatschappij vraagt erom. We willen bouwen, we willen renoveren, we willen verduurzamen. Als wij kritisch zouden kijken, weet ik niet of het zo heel slim is wat we aan het doen zijn met bijlenen, het doorlenen en de rentes die we moeten betalen. Het water staat ons allemaal aan de lippen. Het is echt heftig.”
Urgentie
Zowel Huntjens als Wilbers wijzen erop dat deze nijpende geldkwestie de gezondheid van de volkshuisvesting schaadt. Deels ook doordat bestuurders en huurders elkaar te vaak treffen bij acute problemen, zoals de afgeblazen huurbevriezing, en te weinig in gezamenlijke gesprekken over het woonbeleid op de lange termijn. Bestuurders en huurders moeten gezamenlijk politiek Den Haag zien te overtuigen dat het systeem vastloopt. Een politieke meerderheid zal onder ogen moeten zien dat het abnormaal is dat de hele samenleving profiteert van het corporatiewerk dat alleen wordt gefinancierd met het huurgeld van de armste Nederlanders, waarvan ook nog eens veel vennootschapsbelasting aan het Rijk moet worden afgedragen. “Dat is echt bizar”, aldus Wilbers.
Witjes heeft zijn hoop gevestigd op de kabinetsformatie. “We staan op een cruciaal punt nu in de samenleving steeds meer de urgentie wordt gevoeld, “ook door de mensen die een koopwoning hebben en zien dat hun zoon of dochter nergens terecht kan”, constateert Witjes. “Je hebt de politiek nodig die durft te zeggen: we moeten meer investeren in de volkshuisvesting. We moeten dan die hypotheekrenteaftrek afschaffen en misschien gaan we dat dan niet helemaal terugsluizen via de inkomstenbelasting, maar steken we dat ook voor een deel in de volkshuisvesting. Dat soort lef heb je wel nodig.”