Participatie

Nog voordat de inkt droog was van het ondertekende Masterplan Zuidoost, kwamen er reacties van bewoners en organisaties die zich niet gehoord voelden. De teneur: het gaat weer over ons, in plaats van met ons. In Nieuw-West horen we vergelijkbare kritiek.
“Participatie op zo’n masterplanniveau blijft moeilijk. Bij die 160.000 mensen uit het stadsdeel zitten straks ongetwijfeld mensen die zich niet gehoord voelen of van niets weten. Je moet natuurlijk breed ideeën ophalen en weten wat er speelt. Maar je kunt geen proces organiseren waar na afloop minimaal 81.000 bewoners hun zegen aan geven. Daar heb je de gemeenteraad voor.
Het masterplan geeft de grote lijnen. Voor ons zit de crux van de participatie op een veel lager schaalniveau, bij de projecten. Als we dus veel meer voor starters gaan bouwen, doen we dat in overleg met jongeren. Onze ervaring is dat de meeste mensen pas betrokken raken als het over hun woning of directe woonomgeving gaat.”

Net als bij het Nationaal Plan Rotterdam Zuid (NPRZ) is de hoofddoelstelling sociale verheffing: jongeren uit het stadsdeel moeten dezelfde kansen en uitgangspositie krijgen als jongeren elders uit Nederland. Wat voor implicaties heeft dat voor de corporaties?
“Wat echt anders is dan bij eerdere stedelijke vernieuwingstrajecten, is de breedte van de Alliantie, de betrokken partijen. Ik heb nog nooit eerder aan tafel gezeten met iemand van het OM. Bovendien trekt de burgemeester er hard aan. Meestal is herstructurering vooral een fysiek onderwerp. Dat is nu echt anders.
En het is geen projectencarrousel. Met name in de sociale sector zijn ze daar helemaal klaar mee. We zetten nu lijnen uit waar partijen zich 20 jaar aan committeren. Al moet zich dat natuurlijk nog bewijzen.
We spiegelen ons aan het NPRZ. Wat betreft de verankering van onderwijs en met name werk heeft Amsterdam nog een weg te gaan, maar wat betreft huisvesting hebben we een betere uitgangspositie. In Rotterdam is in die wijken veel particulier bezit. Hier is een groot deel van de woningen in handen van corporaties. Dat betekent dat je veel beter kunt sturen.

De integrale aanpak betekent ook dat corporaties weer actiever moeten nadenken over het woonprogramma. De afgelopen jaren zaten we vooral in de 40-40-20 logica. Nu praten we inhoudelijker over het programma. Dat zie ik als een positieve ontwikkeling.”
 

Maar wat betekent dat? Welke ‘doorbraken’ levert dat op?
“Allereerst de gekozen focus op jongeren. Wij hebben als corporatie traditioneel te maken met de hoofdhuurder die het contract tekent. Maar voor jongeren is er op dit moment helemaal geen perspectief meer op een woning, dus op een zelfstandig bestaan. Daar moeten we op anticiperen. Bijvoorbeeld door er als corporaties voor te kiezen om in Nieuw-West veel meer woningen te realiseren voor jongeren uit het stadsdeel; bijvoorbeeld een kwart.
En we gaan veel tijdelijke woningen neerzetten om de acute woningnood te verminderen. Sowieso moeten we een doorbraak realiseren in de projectontwikkeling. De doorlooptijd is nu vaak te lang.”
 

Er is wel een groot probleem bijgekomen. De onmogelijkheid om wooncarrière te maken in de eigen wijk. Ook in Nieuw-West schieten de prijzen van koopwoningen omhoog.
‘Daar heb je gelijk in. Je zag in het verleden dat een deel van onze doelgroep een nieuwbouwkoopwoning kocht in Nieuw-West. Dat is nu voor weinigen meer weggelegd. Maar dat is een nationaal drama.”
 

Ik noteer twee doorbraken: veel meer bouwen voor jongeren en een voorrangsregeling op stadsdeelniveau.
“Klopt. Maar er is meer. Het moet in Nieuw-West niet gaan over ‘jongeren’ maar over jongens en meiden. Die vragen een gescheiden aanpak, om nieuwe woonconcepten. Heel kort door de bocht: er zijn in Nieuw-West nog veel grote gezinnen in relatief kleine huizen. De jongensvariant is dat die veel de straat opgaan en daar en daar het risico lopen het verkeerde pad op te gaan. Terwijl meiden in veel migrantengezinnen juist binnen worden gehouden. Stadgenoot is nu gestart met het bouwen van aparte huisvesting voor meiden, onderdeel van het project New Beginnings in de Rousseaubuurt. Daar denkt een groep van tweehonderd meiden over mee. En we betrekken er ook de ouders van de toekomstige bewoners bij, want die moeten zien dat het veilig is voordat ze hun goedkeuring geven. Van dat soort woonconcepten moeten er meer komen.

Daarnaast zullen we in Nieuw-West nog woningen moeten toevoegen voor grote gezinnen. Dat zorgt ook voor betere kansen: jongeren een rustige plek geven om huiswerk te maken. Alles begint met een goede thuisbasis.”

Geclusterd wonen

In Nieuw-West wil De Langen ook meer geclusterde woonvoorzieningen voor ouderen realiseren. “Je hoort enerzijds veel geluiden over vereenzaming, maar anderzijds willen mensen ook hun buurt niet uit. De corporaties willen meer gaan inzetten op geclusterde woonvormen voor specifieke doelgroepen, zoals Stadgenoot eerder deed met het Shaffyhuis voor kunstenaars of het complex voor Iraanse ouderen in Noord. Dat betekent voor corporaties enerzijds anticiperen op initiatieven van woongroepen én anderzijds zelf woonomgevingen creëren waar ouderen prettiger wonen. Ook in bestaande complexen kan je wellicht een vorm van verclustering creëren. Voor dat soort ingrepen of nieuwbouw moet wel gelden: als het initiatief of de woongroep uit elkaar valt, moet je de woningen daarna ook regulier kunnen verhuren. Maar dat is oplosbaar.”

Samenwerken

Corporaties zullen zo’n agenda gezamenlijk moeten omarmen. Bij het programma Parkstad 2015 was er een gemeentelijk projectbureau en de ontwikkelcorporatie Far West. Hoe houd je als voorzitter de spreekwoordelijke kikkers in de kruiwagen?
“De situatie was destijds bij de start van Richting Parkstad 2015 volkomen anders; er is veel meer samenwerking tussen corporaties. En bij de ontvlechting van FarWest is ervoor gezorgd dat bijna in elke buurt wel een dominante corporatie is. Dat maakt het werken natuurlijk een stuk makkelijker.
Een roep om een centrale aanpak hoor je nu totaal niet. Wel bestond er aanvankelijk bij corporaties de vrees dat weer een nieuw plan lopende projecten zou kunnen doorkruisen. Dat is volledig achterhaald. Alles wat loopt gaat gewoon door en het liefst sneller.
Wij hebben natuurlijk allemaal de traditie van de wijkaanpak nog in ons hoofd zitten. Juist die bredere aanpak spreekt ons aan. En dat wordt ook weer van ons verwacht. Over doorbraken gesproken: het is weer helemaal terug in het Rijksdenken dat corporaties een rol moeten spelen in het verbeteren van de veerkracht van buurten, van een veiliger woonomgeving, van prettig samenleven. Ik hoor niemand meer zeggen dat wij ‘terug moeten naar de kerntaken’. Integendeel."

Afgelopen decennium is er veel gebouwd in Nieuw-West

Het is niet zo dat met het ontbinden van Bureau Parkstad in 2007 en FarWest in 2011 de woningbouw is stilgevallen in Nieuw-West. Commerciële ontwikkelaars namen voor een deel het stokje over van corporaties. Maar ook corporaties realiseerden naast renovaties nog forse aantallen nieuwbouw. Gemiddeld werden er het afgelopen decennium ruim 1.100 permanente zelfstandige woningen per jaar in aanbouw genomen, waarvan 53 procent sociale huur. Het gros daarvan bestond uit studio’s voor studenten en andere woonstarters.