Op de laatste editie van vastgoedbeurs Provada in de Rai presenteerde de ene na de andere ontwikkelaar meeslepende duurzame plannen, concepten en visies. Het wordt nu tijd voor daden, stelt Marcia Sookha, voorzitter van de Task Force Klimaatneutraal Bouwen van de gemeente Amsterdam. Plannen genoeg, maar de crisis helpt niet.
Wat doet de Taskforce Klimaatneutraal Bouwen?
“Missiewerk: het blijven uitdragen van de ambitie van de gemeente, de haalbaarheid en de onvermijdelijkheid daarvan. En daarnaast het centraal stellen van concrete projecten. Wij ondersteunen projecten door verbindingen te leggen, kennis toegankelijk te maken en instrumenten te ontwikkelen om klimaatneutraal bouwen in de praktijk te brengen. Een jaar geleden hebben we ingezet op een koers via de grote Amsterdamse projecten. Ook intern bij de gemeente moet het op allerlei niveaus nog tussen de oren komen, geïntegreerd worden in processen, instrumenten en regels.
| In 2009 besloot het stadsbestuur dat vanaf 2015 in de hoofdstad alleen nog maar klimaatneutraal mag worden gebouwd. Gemor in de woonsector. Waarom wilde Amsterdam nu weer harder lopen dan het Rijk? Landelijk is er namelijk al een strakke marsroute die voorziet in een geleidelijke aanscherping van de energieprestaties (epc) tot er vanaf 2020 alleen nog maar klimaatneutraal wordt gebouwd. De corporaties staan al uitermate kritisch tegenover de verlaging van de epc-norm van 0,8 naar 0,6 per 1 januari 2011. ‘Een slecht besluit’ concludeert de Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties in een persbericht: “Het komt neer op een verdere lastenverzwaring voor woningcorporaties. (…) De reeds torenhoge onrendabels op een nieuwe sociale huurwoning nemen door dit besluit verder toe. In deze tijd van crisis is dit een verkeerde maatregel. Het risico is groot dat daardoor minder huurwoningen worden gebouwd.” In al zijn toespraken maakt wethouder Van Poelgeest duidelijk dat hij zijn kwaliteitsambities niet wil prijsgeven vanwege de crisis. ‘Shoot higher’ heet dat in McKinsey-jargon. Woningbouwregisseur Bob van der Zande, tevens ambtelijk opdrachtgever klimaatneutraal bouwen, geeft toe dat dit niet eenvoudig is in deze tijd. Aan hem niettemin de taak de geesten in de sector rijp te maken: “Vanaf 2020 moet het toch, je kunt je daarom maar het beste zo snel mogelijk daarop voorbereiden.” |
Het is een interessante zoektocht, samen met ontwikkelaars en de bouwsector. We staan nog maar aan het begin van een enorme omwenteling, dat voelt iedereen. Maar ik stel vast dat in de anderhalf jaar dat de Taskforce bestaat, het thema hard is gegroeid. Het bruist van de activiteit: onderzoeken, energievisies, nieuwe technologieën, congressen, enzovoort, enzovoort. IJburg II behoort tot de vijf icoonprojecten van het land; VROM heeft de Houthavens en Jeruzalem in de selectie van vijftien ‘excellente gebieden’ voor duurzame gebiedsontwikkeling opgenomen; stadsdeel Zuid doet mee aan het Innovatieprogramma Klimaatneutrale Steden van het Rijk. We hebben een succesvolle duurzame tender uitgeschreven in Buiksloterham. Er volgt meer. Het zit niet meer vast op de techniek. Die is er en zal steeds beter worden. Het wordt nu alleen tijd om het echt te doen.”
Daar roer je wel een punt aan. Amsterdam heeft een flinke lijst met voorbeeldprojecten, maar het gros daarvan dreigt uitgesteld, afgelast of geschrapt te worden. Geen van de projecten is al gestart.
“De crisis gooit natuurlijk roet in het eten. Toch zie ik kansen. Vergeet niet dat bij tal van projecten die worden uitgevoerd al duurzame technieken worden gebruikt. Bovendien is deze periode bij uitstek geschikt om bestaande afspraken met marktpartijen tegen het licht te houden en waar nodig daar conclusies aan te verbinden. Ondertussen starten volgend jaar de eerste klimaatneutrale projecten, zoals dertig woningen aan de Scheepsbouwweg in Noord, een hotel in het Amstelkwartier en de eerste bouwblokken in de Houthaven en Jeruzalem.“
Wat verstaat Amsterdam eigenlijk onder klimaatneutraal bouwen?
“Wij kijken naar de gebouwgebonden energie en niet naar het gebruikersdeel, bijvoorbeeld de elektrische apparaten. En bij die energie moet zoveel mogelijk worden bespaard en gebruik worden gemaakt van duurzame energie. Je komt dan uit op een EPC van ongeveer 0,3. Overigens zegt de EPC-waarde niet voldoende.
Er wordt nagedacht over een Amsterdams energielabel. Het zal toch niet?
Het gaat ons niet om een apart Amsterdams label maar om een duidelijke specificatie. Ontwikkelaars en aannemers vragen daar om. Ze willen vooraf zeker weten of ze aan de normen die Amsterdam stelt voldoen. We betrekken daarbij Agentschap NL. Je moet denken aan iets als energielabel A+++. Dat bestaat nog niet.”
Volgens de gemeente kost het 17.500 euro extra om een woning klimaatneutraal te maken. Andere instanties noemen veel hogere bedragen. Leg eens uit.
Bij onze berekening gaan we uit van de Amsterdamse referentiewoning van 100 vierkante meter. Bovendien gaan we uit van een efficiënter bouwproces en een andere kostenstructuur. Je moet wel durven om alle onderdelen van het proces onder de loep te nemen. Het helpt dat er op technisch gebied ongelooflijk veel gebeurt. Over een paar jaar liggen de meerkosten al weer lager.
| Volgens deskundigen van de TU Delft ben je met de Amsterdamse definitie van klimaatneutraal nog lang niet ‘energieneutraal’. Over dergelijke definities wordt eindeloos gediscussieerd tussen rekkelijken en preciezen: neem je daarin ook mee gebruikersgedrag, de ‘footprint’ van energietransport en afvalwaterreiniging, enzovoort, enzovoort. De TU Delft was betrokken bij een studie naar een energieneutrale make-over van de Schutterstoren: wat als we nogmaals deze ronde woontoren zouden bouwen, maar dan energieneutraal. Het nieuwe ontwerp leidt tot tussen de 35 en 45 duizend euro aan meerkosten per woning. Volgens dr. Arjan van Timmeren van de TU Delft komt dat vooral door de extra gebouwschil. “Om hetzelfde uiterlijk te realiseren moesten we de nu nog zeer prijzige VIP - Vacuum Isolatie Panelen - toepassen. We wilden geen concessies doen aan de ‘looks and feels’ van het gebouw.” Dat Amsterdam de meerkosten van klimaatneutraal bouwen op zo’n 17.000 euro berekent, acht Van Timmeren wel mogelijk: “Maar dan onder stringente voorwaarden, zoals optimale oriëntatie op de zon en vierkante dakvlakken die optimaal zijn uit te vullen met zonnecellen. En ook niet hoger dan vier hoog, anders hou je relatief onvoldoende dakoppervlak over. |
Meerkosten…. Geen fijne boodschap op dit moment.
“Dat is zo, maar je moet het langetermijnperspectief voor ogen houden. Klimaatneutraal bouwen is de toekomst en het is dom om niet te investeren in de toekomst. Dat moet vooral corporaties en beleggers aanspreken. Klimaatneutraal bouwen is een financieel en maatschappelijk rendabele investering. Dat lijkt mij voldoende reden.”
Zo’n meerprijs maakt huizen nu bijna onverkoopbaar. Hoe los je dat op? Komt Amsterdam nog met het aangekondigde ‘financiële vehikel’ om het kopers aantrekkelijker te maken?
“We zoeken naar een oplossing voor de ‘split incentive’ door investeringen en energiebaten bij elkaar te brengen. Een heel ingewikkeld vraagstuk. Wij denken aan een fonds waaruit de gemeente een deel van de extra energie-investeringen voorfinanciert en waarbij de bewoner op termijn terugbetaalt. Maar je loopt snel tegen wettelijke beperkingen aan. Zo kan het bijvoorbeeld niet via de energierekening. Het is moeilijk om dit probleem lokaal op te lossen. Een krachtig instrument van het Rijk zou een wezenlijk verschil maken. Goed nieuws is de per maart ingetreden vernieuwde Groenregeling van het Rijk. Dat biedt ontwikkelaars en corporaties veel meer mogelijkheden om tegen een lagere rente te investeren. En kopers om gunstig te lenen. Een groeiend aantal banken speelt daarop in met groenhypotheken. Daar zit zeker beweging in.”
Verwacht je dat klimaatneutraal bouwen invloed op de architectuur en stedenbouw gaat hebben?
“Ja, en ik verheug mij erop. Als het maar niet van die groenogende architectuur is. Maar we zullen zien. Het leuke van deze beweging is dat er zoveel innovatie en ondernemingszin los komt. Iedereen denkt na over nieuwe kansen. Er ontstaat in de bouwsector eindelijk ruimte voor nieuwe partijen. Grote ontwikkelaars en energiemaatschappijen hebben het niet meer alleen voor het zeggen.”