Nieuwbouwproject in Boxtel bewijst haalbaarheid van energieneutrale woningen

Meer energieneutrale woningen

Sinds de oplevering van de energieneutrale woningen in Boxtel zijn ook in andere plaatsen huizen met een EPC van 0,0 gebouwd. In Etten-Leur wordt bijvoorbeeld de laatste hand gelegd aan een energieneutrale wijk van 250 woningen. En in Heerhugowaard is op de Vinex-locatie Stad van de Zon zelfs een energie- en klimaatneutrale wijk van drieduizend woningen ontstaan. In Duitsland en Oostenrijk zijn ook goede resultaten behaald met zogenaamde ‘passiefwoningen’. Door een gunstige ligging ten opzichte van de zon en het gebruik van restwarmte verbruiken deze huizen maar de helft van soortgelijke nieuwbouwwoningen. In de Oostenrijkse deelstaat Vorarlberg is zelfs besloten om vanaf dit jaar in de sociale huursector alleen nog passiefhuizen te bouwen. De woningen zijn niet duurder dan andere huizen als de bouwkosten én de gebruikskosten (energieverbruik) worden uitgesmeerd over de hele levensduur.

Waarschijnlijk is hij een van de weinige bewoners die zich enkele jaren geleden vanwege de milieuvoordelen voor nieuwbouwproject De Kantelen besloten in te schrijven. “De meeste mensen wilden simpelweg een nieuwe woning hebben. In Boxtel was al jaren een tekort aan huizen”, aldus Sunny Benna. Aanvankelijk ging de verkoop van de extreem energiezuinige woningen ook helemaal niet zo goed. “Aan de achterkant grenzen de huizen aan de snelweg. Daar hebben sommigen wel over getwijfeld.” Maar Benna is meer dan tevreden met de dove achtergevel van zijn woning. Die heeft niet alleen de geluidsoverlast weggenomen maar ook voor een flinke energiebesparing gezorgd. “Ik gebruik toch zeker een derde minder stroom dan vroeger. Eerlijk gezegd had ik er nog meer uit kunnen halen. Ik heb dan wel het waterbed eruit gegooid, maar we hebben nog altijd een plasma-televisie en een Amerikaanse koelkast. Die vreten stroom.”Inmiddels wonen Sunny Benna en zijn vrouw met nog zeventig andere gezinnen al weer een kleine drie jaar in de bijzondere woningen langs de A2. Het was het eerste nieuwbouwproject in Nederland van enige schaal waar bouwers zich aan een energieprestatiecoëfficiënt (EPC) van 0,0 moesten houden. Dat betekent dat de woningen inclusief bijbehorende installaties moeten worden ontworpen op een potentieel energieverbruik van nul. Of dat in het echt ook wordt gehaald en de woningen dus energieneutraal zijn, hangt af van het gedrag van de bewoners. Stroomverslindende apparaten als zonnebanken en plasmaschermen brengen het doel al snel in gevaar.

Bodemwarmte en zonnepanelen

Om in Boxtel een EPC van 0,0 te kunnen bereiken, is een uitgebreid pakket aan maatregelen genomen. De energiezuinige dove gevel langs de A2 is al genoemd. Ook andere wanden en vloeren werden extra goed geïsoleerd. Met de ligging van de huiskamer op het zuidwesten kon ook maximaal van het zonlicht worden geprofiteerd. Voor het verwarmen van de ruimte is verder gebruik gemaakt van een elektrische warmtepomp die warmte uit de bodem haalt en deze opwarmt tot 35 graden. De pomp wordt aangedreven door stroom uit eigen zonnepanelen op het dak. Boven 15 graden buitentemperatuur schakelt het systeem automatisch over op koeling zodat geen stroomvretende airconditioning nodig is. De pomp wordt ook gebruikt om tapwater dat eerst in zonnecollectoren is voorverwarmd, op de juiste temperatuur te brengen. Om ten slotte zo min mogelijk stroom kwijt te zijn aan het opwarmen van binnenkomende verse lucht, wordt in het ventilatiesysteem de warmte uit de uitgaande lucht hergebruikt. Ook in de badkamer wordt via de afzuiging warmte uit condens opnieuw benut.

Dubotechniek BV Comfortsystemen uit Zaltbommel, die verantwoordelijk was voor het energieneutrale ontwerp van de woningen, heeft berekend dat alle maatregelen samen de bewoners grofweg een besparing opleveren van 700 euro in vergelijking met andere, even grote woningen. De huizen zijn zelfs zo goed geïsoleerd dat de zonnepanelen veel meer energie opwekken dan de warmtepomp verbruikt. Dat komt ten goede aan de verlichting en andere apparatuur. Energie die dan nog over is, kan worden doorverkocht aan het energiebedrijf. Inmiddels krijgt dat zoveel overtollige stroom van bewoners dat het de prijs drastisch heeft verlaagd van alle door hen geleverde elektriciteit boven de 3000 kWh. Een duidelijk signaal dat het project is geslaagd en energieneutraliteit ook werkelijk mogelijk is. Doordat de verbruikte stroom in de woningen bovendien op een duurzame manier wordt opgewekt, dragen de woningen ook niet bij aan het broeikasprobleem en zijn ze behalve energie- ook klimaatneutraal.

De ontwikkelaars van de woningen zijn misschien nog wel het meest verrast door het energiezuinige gedrag van de bewoners. “Woningen bouwen met een EPC van nul is geen probleem”, vertelt Stefan Winkels van Heijmans. “Maar als ze werkelijk energieneutraal moeten zijn, vraag je toch veel van de consument.” De bouwers hadden ook andere twijfels. Door de ligging aan de snelweg kunnen de woningen bijvoorbeeld maar aan één kant open en ontbreekt de achtertuin. “Voor een dorp is dat best gewaagd. Je weet niet of zoiets zal aanslaan. Pas nadat wij gingen bouwen en mensen de dove achtergevel zagen, ging ook de laatste helft van de woningen soepel weg.”

Bouwvergunning als dwangmiddel

De gemeente Boxtel heeft er altijd op vertrouwd dat het project een succes zou worden. Halverwege de jaren negentig werd in het bestemmingsplan voor de nieuwe wijk al vastgelegd dat er veel aandacht aan duurzaamheid moest worden besteed. “De ontwikkelaars hadden wel een grondpositie in het gebied, maar we hebben geëist dat ze zich aan onze wensen hielden. Als dat niet gebeurde, kregen ze geen bouwvergunning”, vertelt gemeentelijk projectleider Vincent Snels.

Natuurlijk waren de risico’s voor de bouwers hoger dan bij andere projecten. En in de beginfase moest er aanzienlijk meer geld in het project worden gestopt dan normaal. Maar uiteindelijk is iedereen er uitgesprongen. Om kosten en tijd te besparen had de gemeente ook gezorgd voor korte lijnen tussen de ontwikkelaars en het ambtelijk apparaat. “Dat maakte bij ontwikkelaars de kans op renteverliezen ook kleiner.” Aangemoedigd door de goede resultaten zou Boxtel het project graag herhalen. “We zijn aan het onderzoeken of we energieneutrale woningen in de sociale huursector kunnen bouwen. Dat zou een doorbraak zijn.”

Jaco Boer

Meer voorbeelden van energiezuinige woningbouwprojecten in Nederland staan in de nieuwe brochure “Praktijkvoorbeelden energiezuinige woningbouw” van SenterNovem, te bestellen via m.lacroix@senternovem.nl