Amsterdammers staan bekend als notoire mopperkonten, maar volgens het laatste leefbaarheidsonderzoek zijn ze gemiddeld gesproken redelijk tevreden over hun buurt. Op de vraag: Hoe tevreden bent u met uw buurt? geven ze in 2009 gemiddeld een 7,3. Daarmee wordt een gestage stijging sinds 2001 (6,9) voortgezet. Deze conclusie sluit goed aan bij de landelijke ‘leefbarometer’, waaruit blijkt dat de hoofdstad tussen 1998 en 2008 de grootste leefbaarheidswinst van Nederland heeft geboekt. Overigens is in vrijwel alle grote steden de tevredenheid over de buurt toegenomen.

Stijgers en dalers

Bewoners van stadsdeel Centrum (8,1) zijn net als in eerdere WiA-onderzoeken het meest tevreden over hun buurt. Centrum wordt gevolgd door Zuideramstel (8,0). In de onderzoeken vanaf 2001 was Oud-Zuid steevast op plek nummer twee te vinden, maar in 2009 staat Oud-Zuid op een gedeelde derde plek met Oud-West (7,9).
De stadsdelen Bos en Lommer (van 6,3 naar 6,6) en Zeeburg (6,9 naar 7,2) vertonen de sterkste toename van tevredenheid tussen 2007 en 2009, gevolgd door Zuideramstel (7,8 naar 8,0). De stijgende tevredenheid in Zeeburg komt voornamelijk door de Indische Buurt West, die van 6,3 naar 7,0 steeg.
De grotere tevredenheid in Bos en Lommer is vooral toe te schrijven aan de Kolenkit (5,7 naar 6,1) en de Erasmusparkbuurt (6,6 naar 6,9). De wijkaanpak lijkt zowel in Oost als West zijn vruchten af te werpen. De tevredenheid over de buurt neemt in de periode 2007-2009 licht af in Amsterdam-Zuidoost (6,9 naar 6,8).
In de periode 2005-2009 zien we dat naast Bos en Lommer en Zeeburg ook stadsdeel Oud-West (van 7,5 naar 7,9) een sterke stijging meemaakt. Het oordeel over de buurt in Oud-West wordt al sinds 2001 beter.
In de periode 2001–2009 zijn vooral de rapportcijfers in Bos en Lommer, Zeeburg en Westerpark sterk gestegen. Bos en Lommer ligt weliswaar ver onder het Amsterdamse gemiddelde, maar ging deze periode wel van een 5,4 naar een 6,6. Noord en Geuzenveld-Slotermeer zijn de enige stadsdelen die over de periode 2001-2009 een daling van tevredenheid laten zien.
Veel last van vuil
Amsterdammers lijken zich evenals in voorgaande jaren het meest te ergeren aan straatvuil. Voor ‘Overlast door vervuiling’ geven ze in ieder geval het laagste cijfer: 6,0 (een hoog rapportcijfer betekent weinig overlast). Daarna volgen overlast van parkeren (6,5), verkeer (6,8), criminaliteit (6,9), andere groepen mensen (6,9) en buren (7,2). De overlast van criminaliteit, vervuiling en andere groepen mensen is wat afgenomen sinds 2007, terwijl die van buren en parkeren is toegenomen.
Maar liefst zes stadsdelen krijgen gemiddeld een onvoldoende voor de overlast van vervuiling. Meest vervuilde stadsdelen zijn volgens de bewoners Geuzenveld-Slotermeer, Bos en Lommer en De Baarsjes. Geuzenveld-Slotermeer, Westerpark en Slotervaart scoren lager dan in 2007. Tussen 2007 en 2009 is deze overlast het sterkst gedaald in de stadsdelen Oost-Watergraafsmeer (van 5,8 naar 6,2) en Zeeburg (6,0 naar 6,3). Amsterdam als geheel scoort net een voldoende in 2009 (6,0) een stijging ten opzichte van 2007 (5,9). Best beoordeeld wordt - al sinds het eerste onderzoek in 2001 - stadsdeel Zuideramstel (6,6).
Op buurtcombinatieniveau vinden bewoners van Overtoomse Veld hun buurt het vuilst. Bovendien is het rapportcijfer voor de overlast van vervuiling daar verder gedaald van een 5,5 in 2007 naar een 4,9 in 2009. De schoonste buurt van de stad is volgens de bewoners Landelijk Noord (Waterland en Nieuwendammerdijk/Buiksloterdijk, gemiddeld 7,6). De Transvaalbuurt had de sterkste afname van vervuiling (4,4 naar 5,4), maar scoort nog steeds onvoldoende.

Minder hotspots

Als we inzoomen op het schaalniveau van de buurtcombinatie dan haalt Grachtengordel-West de hoogste tevredenheidsscore (8,6), gevolgd door de Haarlemmerbuurt (8,5), de Apollobuurt in Oud-Zuid (8,4) en het Museumkwartier/Duivelseiland (8,4). Verrassend is de opmars van de Haarlemmerbuurt in de top drie; een extra illustratie van de stijgende waardering voor het wonen in het Centrum.
Aan de onderkant van de lijst is er goed nieuws: het aantal buurtcombinaties met een onvoldoende blijft afnemen. Van tien stuks in 2001 naar nog maar één in 2009: Overtoomse Veld in Slotervaart met een 5,6. Maar ook hier zijn tekenen van voorzichtig herstel, want in 2007 scoorde de buurt nog een 5,4. De Kolenkit steeg voor het eerst naar een voldoende: 6,1 (5,7 in 2007).
Verandering in de buurtwaardering
De tevredenheid over de buurt is tussen 2007 en 2009 het meest toegenomen in de Indische Buurt West (van 6,3 naar 7,0), gevolgd door de Kolenkitbuurt (5,7 naar 6,1). Ook op de Burgwallen Oude Zijde, in de Transvaalbuurt en Nellestein is de buurttevredenheid gegroeid.
In stadsdeel Noord lijkt aan de dalende waardering een einde te komen. Zo ging Banne Buiksloot van 6,4 naar 6,8.
De enige buurtcombinatie in Amsterdam waar het totaaloordeel tussen 2007 en 2009 significant is gedaald is Holendrecht/Reigersbos, van 7,1 naar 6,7. Terwijl in de Bijlmermeer de stedelijke vernieuwing zorgt voor grotere tevredenheid over de buurt, lijkt de leefbaarheid in Holendrecht/Reigersbos achteruit te gaan. Vooral de overlast van buren is toegenomen en mensen voelen zich minder thuis in de buurt (van 7,7 naar 7,4). Binnen de buurtcombinatie is de waardering voor de buurt het laagst in Holendrecht-West. Ook de overlast van criminaliteit is in dit deel van de buurt toegenomen. Op het Holendrechtplein is de laatste jaren sprake van een toename van winkeldiefstallen, drugsoverlast en straatroof.

Ook in een langere periode (tussen 2001 en 2009), blijkt de tevredenheid over de buurt het sterkst te zijn toegenomen in de Indische Buurt West. In 2009 vinden we het vanzelfsprekend dat deze buurt populair is bij starters en hoog opgeleide nieuwe stedelingen. Maar in 2003 kreeg de Indische Buurt West nog het laagste rapportcijfer van Amsterdam (5,3).

Ook in de Kinkerbuurt, Staatsliedenbuurt, Kolenkit, Erasmuspark en Landlust is de waardering van de buurt er sterk op vooruitgegaan. Veel van deze buurten liggen aan de westkant van de negentiende-eeuwse gordel en de ring ’20 – ‘40. Maar nu zien we ook een grotere tevredenheid in de naoorlogse wijk Kolenkit, buiten de ring A10.
Veranderingen in hot spots
Van jaar tot jaar treden er ruimtelijke verschuivingen op in concentraties van leefbaarheidsproblemen. De status van ‘hot spot’ of ‘probleembuurt’ is gelukkig geen permanent gegeven. Integendeel, de buurtwaardering is in de meeste hot spots juist sterker toegenomen dan het Amsterdamse gemiddelde.

Conclusies

Over een langere periode bezien, valt een aantal zaken op. We zien een toenemende tevredenheid in de gebieden rond het Centrum. Deze gebieden breiden zich steeds verder uit van de negentiende-eeuwse gordel naar de ring ’20–’40, vooral aan de westkant van de stad, waar Bos en Lommer illustratief is. Deze toename van tevredenheid is niet alleen het gevolg van autonome ‘gentrification’. Het is aannemelijk dat de investeringen van woningcorporaties en gemeente in stedelijke vernieuwing en wijkaanpak leiden tot grotere tevredenheid over de buurt. De Kolenkitbuurt scoorde weliswaar het laagst op de landelijke lijst van Vogelaarwijken, maar de leefbaarheid is er inmiddels fors verbeterd. Het is mede aan de stedelijke vernieuwing te danken dat deze ontwikkeling doorzet zowel binnen als buiten de ring A10.