De frustratie en verbijstering van bewoners begrijp ik overigens heel goed. Bij mijn eerste bijeenkomst over de aardgasplannen van de gemeente (alweer in mei 2018) ergerde ik me ook groen en geel. Ook daarna heb ik regelmatig briesend van woede gedacht: de hele manier waarop dit wordt aangevlogen klopt niet. Je kunt dit niet zomaar top-down opleggen aan mensen.

Nu probeert de gemeente meer naast bewoners te gaan staan en ook om meer maatwerk te bieden. Die aardgasvrije toekomst is een gegeven, de vraag is nu: hoe bereiden we ons daarop voor? Met een Buurtenergieproject wil de gemeente met de huiseigenaar kijken welke verduurzamingsmaatregelen nodig zijn om een bepaald temperatuurniveau te behalen. Wil je weinig investeren in je huis, dan kom je uit op een hoge temperatuur (90 graden). Wil je wat wat meer investeren dan kom je uit op middentemperatuur (70 graden) en wil je er helemaal voor gaan, dan kun je verwarmen op 40 graden. Er valt hier van alles op af te dingen – zo klinkt de voorkeur van de gemeente voor stadswarmte (90 of 70 graden) duidelijk door en weten we dat de meeste huizen 70 graden probleemloos aankunnen – maar toch vind ik dit project winst. De gemeente wil helpen om tot gezamenlijke inkooptrajecten te komen of bewoners te koppelen aan de juiste experts. Het lijkt mij de meest praktische weg om burgers te helpen meer grip te krijgen op de hele energietransitie. Of het nou 2030 wordt (zoals nu de planning is, ook winst) of later, het is sowieso zaak dat huiseigenaren zich bij iedere verbouwing en nieuwe aankoop realiseren dat de toekomst aardgasvrij en energieneutraal is en ze daar rekening mee houden.

Toch voelde ik niet zoveel enthousiasme onder mijn buren. Dat is ook wel logisch. Bij de bijeenkomst werden Groningen en de doelstellingen van Parijs wel kort genoemd, maar een echte uitleg over waarom we dit nu allemaal doen blijft achterwege. Aardgasvrij lijkt een doel op zich, terwijl het een middel is. We zitten middenin een klimaatcrisis en dit decennium is cruciaal om de schade te beperken. Wetenschappers waarschuwen dat er dan processen in gang zijn gezet die onomkeerbaar zijn. Of wij het hier in Nederland dan met onze dijken gaan redden, is nog maar de vraag. In een interview met de NOS waarschuwt het KNMI deze maand dat de klimaatregelen te langzaam worden uitgevoerd. Het meteorologisch instituut denkt dat de kritische grens van anderhalve graad wereldwijde opwarming mogelijk al over negen jaar bereikt wordt. En na een aanvankelijke daling door de coronacrisis, steeg de CO2-uitstoot door het verbruik van fossiele brandstoffen aan het einde van 2020 weer uit boven die van 2019, meldde de NRC. Conclusie van dit bericht: we doen niet genoeg om fossiel in te wisselen voor schone energie. Toch komt die urgentie bij veel burgers niet aan.

Ergens vind ik het een gemiste kans dat bij dit soort bijeenkomsten de mogelijkheid niet wordt aangegrepen om Nederlanders van die urgentie te overtuigen. Maar ik vind ook dat je die verantwoordelijkheid niet bij een ambtenaar of plaatselijk bestuurder alleen kunt leggen. Waar is het grote verhaal van de overheid, die ons ervan overtuigd dat actie echt nodig is? Waarom moet Urgenda een rechtszaak aanspannen om ervoor te zorgen dat de regering zich aan zijn eigen doelstellingen houdt? Nederland heeft zelf verklaard dat industriële landen in 2020 tussen de 25 en 40 procent minder broeikasgassen zouden moeten uitstoten t.o.v. 1990. De Urgenda-zaak ging over het behalen van die 25 procent, dat is dus de ondergrens. In de beeldvorming drukken de klimaatdrammers hun gelijk door, terwijl de overheid gewoon zijn verantwoordelijkheid niet neemt. 

In zoverre ben ik het eens met de Amsterdamse wethouder Marieke van Doorninck, die in Het Parool zegt dat ze zich door Rutte en het kabinet in de kou voelt gezet. Amsterdam voert immers het Klimaatakkoord uit dat het kabinet heeft gesloten en inderdaad, doet daar een flinke schep bovenop. GroenLinks gaat daar in Amsterdam ongetwijfeld een enorme prijs voor betalen en ik sta ook niet achter alle keuzes. Maar met haar punt dat dit kabinet anderen de hete kolen uit het vuur laat halen voor een Klimaatakkoord waarvoor ze zelf verantwoordelijk zijn, ben ik het gloeiend eens. Van Doornink: “Er zou een landelijke campagne volgen om de gevolgen van het Klimaatakkoord onder de aandacht te brengen. Er is slechts één campagne geweest in 2019 – Iedereen doet wat – waarin ze doen alsof de klimaatcrisis wordt opgelost als iedereen een ledlampje koopt.” Ja, ze heeft helemaal gelijk. Om je dood te schamen die overheidscampagne. Waar is het leiderschap dat de klimaatcrisis zo ontzettend hard nodig heeft?

Wat ik de afgelopen jaren heb geleerd, is dat de gemeente en het Rijk rond aardgasvrij steeds weer worden ingehaald door de werkelijkheid. Het basisplan deugt niet, het is niet realistisch, dus het moet voortdurend worden bijgesteld. Het gekke is dat veel mensen de klimaatgekkies, ngo's en groene partijen als kwade genius zien. Zij krijgen de schuld van de hele aardgasvrijproblematiek, terwijl de wijkgerichte aanpak, dus wijk voor wijk alle woningen volledig van het aardgas afhalen, voortkomt uit de afspraken uit het Klimaatakkoord. Ik heb weinig hoop op een echt groen kabinet, maar wel op politici en bewindslieden met een rechte rug en realiteitszin. De praktijk wijst uit dat deze aardgasvrijstrategie gewoon niet werkt. Nu hebben we een premier die op allerlei terreinen wegloopt voor zijn verantwoordelijkheden en ermee wegkomt. De planeet en haar bewoners betalen de prijs.