Decennialang trok de regio Amsterdam als een magneet mensen aan uit de rest van het land. Maar sinds 2017 is het binnenlands migratiesaldo negatief. Dat de bevolking nog altijd sterk groeit komt uitsluitend door migratie vanuit het buitenland. De 'meerprijs' voor ingezetenen om in de Amsterdamse regio te blijven wonen, wordt voor steeds meer inwoners te hoog, zo luidt de conclusie van onderzoek van RaboResearch. En daar valt volgens de bank ook niet veel aan te doen. Alle acties om het wonen in en om de hoofdstad aantrekkelijker te maken heeft immers ook weer een aanzuigende werking.
De Metropoolregio Amsterdam (MRA) is een schoolvoorbeeld van de triomf van de stad. De MRA is dé economische groeimotor van Nederland en de hoofdstad scoort al decennia hoog in het lijstje favoriete vestigingsplaatsen, voor mensen én bedrijven. De MRA staat op de vijfde plaats in een Europese ranglijst van meest concurrerende regio's - de Regional Competitiveness Index 2023 - gepubliceerd door de Europese Commissie.
Maar die aantrekkingskracht heeft zijn prijs. De populariteit van Amsterdam als woon- en werkstad heeft het wonen heel duur gemaakt. Het gevolg daarvan is dat sinds enkele jaren meer Nederlanders de stad én ook de regio verlaten dan er komen wonen. In plaats daarvan vestigen zich steeds meer buitenlanders in de regio Amsterdam, omdat ze meer kunnen betalen dan wel genoegen nemen met minder. In vakjargon: de binnenlandse migratie naar de MRA is negatief; de buitenlandse migratie is positief. Er wonen inmiddels ruim 300.000 internationals in de regio Amsterdam op een bevolking van 2,5 miljoen. De meerderheid van deze internationals zijn overigens 'blijvers'. Ze wonen althans al meer dan tien jaar in de regio.
Hoofdstad kan dertigplussers niet vasthouden
De nieuwe studie van RaboResearch bevestigt het beeld van talloze eerdere onderzoeken, waaronder het WiMRA-onderzoek. Amsterdam is van oudsher een 'emancipatiemachine' waar jongeren op af komen voor studie of hun eerste baan. In de gezinsvormingsfase trekt een flink deel daarvan de stad weer uit. Maar sinds een aantal jaren verlaten gezinnen en andere jonge huishoudens vaker en eerder de stad. Vooral de groep tussen 30 en 34 die Amsterdam verlaat naar een andere plek in Nederland is sinds 2017 sterk gegroeid. Belangrijkste reden: de prijskloof. Een vergelijkbare woning is in Amsterdam pakweg een ton duurder dan in de rest van de MRA. De hoofdstad zelf weet steeds minder dertigplussers vast te houden.
Mede door de hoge bedragen die Amsterdamse woningbezitters meenemen, zijn ook de prijzen in de omringende gemeenten opgestuwd. Woningzoekers zijn daardoor steeds verder om zich heen gaan kijken, en zich ook vaker gaan vestigen buiten de grenzen van de Metropoolregio Amsterdam.
Brede welvaart
Dat is allemaal al vaker beschreven, ook in NUL20. RaboResearch probeert daar een nieuw element aan toe te voegen door er het concept 'brede welvaart' bij te betrekken. Brede welvaart is meer dan economische prestaties en gaat over wat mensen van waarde vinden. Naast banen en inkomen zijn dit niet-materiële zaken als persoonlijke ontwikkeling, gezondheid, de balans tussen werk en privé, veiligheid, sociale contacten, maatschappelijke betrokkenheid en milieukwaliteit.
Wat betreft de score op 'brede welvaart' scoort de regio Amsterdam onder het Nederlands gemiddelde. Naast mindere scores op milieukwaliteit, veiligheid, gezondheid en ook inkomen (door een relatief hoge ongelijkheid) blijft ook de tevredenheid met de woning in de regio Amsterdam achter bij andere regio’s.
De woningschaarste en hoge prijzen blijkt in belangrijke mate de score op brede welvaart te beïnvloeden. Inwoners zijn daardoor genoodzaakt genoegen te nemen met minder woonruimte en kwalitatief slechtere woningen. In zekere mate speelt ook een negatiever oordeel over (de sociale cohesie de) buurt een rol, zeker in de hoofdstad zelf. Maar het zijn kortom vooral de hoge woonkosten die zorgen voor de vlucht de stad uit.
Wat dat betreft staat de MRA volgens RaboResearch op een tweesprong. Maar welke dat is blijft enigszins in het ongerijmde. De onderzoekers pleiten voor een integraal woonbeleid dat zich naast woningbouw ook richt op het verbeteren van woningkwaliteit, de woonomgeving en de sociale cohesie. Maar zulk beleid bijt ook weer in de eigen staart: het leidt tot een nog grotere aanzuigende werking, moet ook de bank concluderen.