Gemeenten en Rijk moeten zich meer inspannen om de bouw van sociale huurwoningen door corporaties mogelijk te maken. Die oproep doet de Autoriteit woningcorporaties (Aw) in de Staat van de corporatiesector 2021. De toezichthouder wijst er op dat corporaties onvoldoende toegang hebben tot betaalbare bouwkavels. Gemeenten hebben volgens directeur Ton Hugens van de Aw een sleutelrol in het bevorderen van sociale woningbouw.
Binnen de totale woningvoorraad daalt het aandeel sociale huurwoningen snel: tussen 2015 en 2020 van 29,3 naar 27,2 procent, terwijl de corporatiedoelgroep groeit. Daarbij kunnen ze steeds minder terecht in andere segmenten van de woningmarkt. Het aantal gereguleerde particuliere huurwoningen daalde tussen 2015 en 2020 met ongeveer een vijfde. En de sterk stijgende prijzen maken koopwoningen steeds minder bereikbaar voor lagere inkomens.
De Aw ziet dat corporaties wel nieuwe woningen wíllen bouwen, maar dit vaak onvoldoende kunnen. Bijvoorbeeld omdat de ‘grondposities’ van corporaties de afgelopen jaren sterk zijn teruggelopen en ze onvoldoende toegang hebben tot betaalbare bouwkavels. Hugens: "Het is een politieke keuze om met gemeentelijk beleid spelregels vorm te geven voor de nieuwbouw binnen de gemeentegrenzen. De lokale prestatieafspraken over nieuwbouw moeten ook door gemeenten gestut worden." Hij wijst er ook op dat er bij de corporaties teveel 'planoptimisme' heerst: bouwprognoses komen steeds niet uit.
Uit een nog te publiceren artikel van NUL20 blijkt dat alleen programmatische afspraken over een verdeling, zoals de 40-40-20 formule, corporaties onvoldoende soulaas biedt. Onderhandelingen met commerciële ontwikkelaars lopen makkelijk spaak. Danny Wijnbelt, directeur Ontwikkeling & Zakelijk Beheer van Eigen Haard: "Dat hebben we ondervonden bij diverse projecten in Amstel III. Simpelweg omdat beleggers bij gemengde projecten een betere prijs bieden voor de te bouwen gereguleerde huurwoningen."
De bouw van dergelijke ‘tijdelijke’ sociale huurwoningen stuit op zware kritiek van Aedes. Volgens voorzitter Martin van Rijn verdwijnt die sociale huur tamelijk snel. En tussentijds worden de woningen niet 'passend' verhuurd, maar voor de hoogst mogelijke prijs. Bovendien worden de woningen niet via WoningNet aangeboden en voelen beleggers zich niet verantwoordelijk voor de huisvesting van kwetsbare groepen.
Amsterdam heeft het eigen tenderbeleid daarom inmiddels aangepast. Maar als de grond in private handen is, kan een gemeente de ontwikkelaar niet verplichten om een corporatie te betrekken bij de ontwikkeling en exploitatie van sociale huurwoningen, aldus de Aw.