Het nieuwe Amsterdamse leegstandsbeleid heeft effect. Dat concludeert wethouder Dirk de Jager op basis van de eerste evaluatie van de nieuwe leegstandsverordening die sinds december 2022 geldt. De tijd dat een woning leegstaat is bijna drie keer zo kort geworden als in de zes jaar daarvoor. Leegstaande woningen worden eerder bewoond en veel meer eigenaren melden leegstand. Boetes zijn er overigens nog nauwelijks uitgedeeld.
Met ingang van 1 december 2022 zijn de regels voor woningleegstand aangescherpt. Eigenaren zijn verplicht leegstand langer dan zes maanden te melden. Wie dat niet doet, krijgt een boete. Die is verhoogd naar 9.000 euro voor professionele eigenaren en 4.500 euro voor 'gewone' eigenaren. Binnen twee maanden - was drie maanden - na een leegstandsmelding wordt een gesprek met de eigenaar gepland. Afhankelijk van de plannen van de eigenaar kan de gemeente vervolgens een bepaalde termijn opleggen waarna de woning weer moet zijn bewoond. En de gemeente kan bij gebrek aan plannen een eigenaar ook dwingen een leegstaande woning tijdelijk te verhuren en daarbij zelfs een maximale huurprijs opleggen. Dit laatste om te voorkomen dat een onrealistische hoge huurprijs wordt gevraagd waardoor niemand interesse heeft Bij het oude beleid konden geen dwingende termijnen worden opgelegd. Bij al deze maatregelen kan ten slotte een last onder een dwangsom worden afgegeven.
Meer meldingen, weinig boetes
Sinds de nieuwe verordening is de gemiddelde tijd dat een leeg gemelde woning leegstond verkort van 460 dagen in de periode van 2016 tot eind 2022 naar 157 dagen. De dreiging met boetes lijkt te werken. Veel meer eigenaren meldden leegstand dan in de periode daarvoor: 579 in minder dan anderhalf jaar tegenover 118 keer in de zes jaar ervoor. Daarnaast zijn er nog 880 adressen in onderzoek genomen die omwonenden hebben aangemeld of door handhavers zijn gesignaleerd. Veel van die woningen bleken overigens nog niet langer dan zes maanden leeg te staan of te worden gebruikt als tweede woning.
In de periode van 1 december 2022 tot 1 maart 2024 zijn voor 230 adressen aanschrijvingen verstuurd in het kader van de meldplicht. Hieruit is 19 keer een voornemen boete opgelegd. Dit heeft tot 3 definitieve boetes geleid. Op grond van de nieuwe verordening zijn over 180 adressen leegstandbeschikkingen verstuurd. Verreweg de meeste leegstandszaken hebben te maken met (vertraagde) renovatiewerkzaamheden of verbouwingen. Daardoor zijn pas in het najaar van 2023 de eerste termijnen verstreken, meestal met een uitstelverzoek van de eigenaar. De verordening geeft de mogelijkheid tot een eenmalig verzoek tot uitstel van twee maanden. Sinds november 2023 is er 5 keer een definitieve last onder dwangsom opgelegd.
Regeling wordt verlengd
De huidige verordening werd mogelijk met een beroep op de Crisis- en herstelwet. Ook de gemeente Utrecht heeft gebruik gemaakt van de experimentstatus die deze wet biedt om vergelijkbare leegstandsregels in te voeren. Demissionair-minister Hugo de Jonge heeft op 24 juni beide gemeenten toestemming gegeven het experiment met vijf jaar te verlengen tot en met 31 december 2029.