De ultieme zelfbouwwijk Oosterwold trekt vanuit de hele wereld belangstelling. Het is een vrijplaats voor pioniers en zelfstandige geesten. Kopers van kavels zoeken het zelf maar uit; niet alleen de bouw van hun huis, maar ook de aanleg van wegen en waterzuivering. Er wordt in lage dichtheid gebouwd; eigenaren moeten een fors deel van hun grond gebruiken voor ‘stadslandbouw’. De organische gebiedsontwikkeling op deze schaal is uniek. De kernwaarden: veel stadslandbouw, gemeenschapsvorming en architectonische vrijheden.
Er zijn nog flink wat kavels om op dezelfde voet door te bouwen. Maar ondertussen klinkt de luide roep om versnelling én verdichting in de woningbouw. Er is immers een wooncrisis. Volgens de oorspronkelijke plannen was er ruimte voor 15.000 woningen. Demissionair minister Hugo de Jonge heeft bij de bestuurders van Almere 2.0 en Oosterwold in het najaar van 2022 aangedrongen op zo’n 5.000 extra woningen. Besluitvorming daarover moet nog plaatsvinden.
Almere heeft ondertussen besloten bij de verdere ontwikkeling de touwtjes steviger in handen te nemen. Traditionele overheidstaken worden niet meer aan individuele bewoners overgelaten. Zo gaat de gemeente ook de kleinere kavelwegen en de aanleg van nutsvoorzieningen coördineren.
Inmiddels is ook een tikkende tijdbom afgegaan: de waterzuivering
Inmiddels is ook een tikkende tijdbom afgegaan: de waterzuivering. Oosterwolders zijn niet aangesloten op een rioolsysteem. Elke kaveleigenaar wordt geacht zowel de waterberging als de afvalwaterzuivering op de eigen kavel te regelen. Daartoe worden zowel organische (helofytenvijver) als technische reinigingssystemen gebruikt. In 2018 luidde het waterschap de noodklok. Het water dat veel Oosterwolders loosden, voldeed niet aan de kwaliteitsnormen. Dat is sindsdien wel verbeterd, maar er kwamen ook meer woningen. Veel van de afvalwatersystemen leveren niet de gewenste waterkwaliteit af. Lang werd nog de hoop levend gehouden dat het zou volstaan alleen de nieuwe uitleggebieden te voorzien van een riool. Maar inmiddels is de meloen doorgeslikt: alle Oosterwolders worden uiteindelijk aangesloten op een rioolbuis. Dat zou de gemeente zo’n 65 miljoen euro gaan kosten, nog afgezien van mogelijke claims van huidige bewoners om hun investeringen vergoed te krijgen.
Betaalbaarheid
Een ander zeer actueel thema dringt zich op: betaalbaarheid. Ook in Oosterwold zijn de prijzen flink gestegen, van bestaande woningen en van nieuw uit te geven kavels. De ambitie uit de Structuurvisie uit 2013 was om een derde van de woningen betaalbaar te houden voor inkomens tot modaal. Momenteel kan iemand met een modaal inkomen er hoogstens een woning van 35-40 m² bouwen; sociale huur ontbreekt bijna volledig.
De gemeente werkt aan plannen om ook minder kapitaalkrachtige woningzoekers perspectief te bieden op een plek in de groene oase. Een daarvan is een beproefde methode: kavels met erfpacht aanbieden. De andere route is corporaties te interesseren om in Oosterworld te bouwen. Dat zou een koerswijziging zijn, want in de visie van de plannenmakers was nauwelijks ruimte voor sociale woningbouw. De vaste grondprijs in combinatie met de spelregels van Oosterwold - zoals 50 procent stadslandbouw - maakte het voor corporaties totaal onaantrekkelijk daar te bouwen.
Daar willen de gemeenten Almere en Zeewolde nu wat aan doen. Er komt een veel lagere grondprijs voor woningcorporaties. Maar dat lijkt een voornemen voor de langere termijn, bij de uitrol van fase 2. Daarnaast maken ook wooncoöperaties met een maatschappelijk doel kans op een lagere kavelprijs.
Er ligt nog een enorm gebied te wachten. Deel 2 van Oosterwold - nu nog landbouwgebied - is drie keer zo groot als deel 1. Het Rijksvastgoedbedrijf heeft daar veel minder bezit. Zo’n 30 procent is in handen van particulieren en projectontwikkelaars, waaronder AM en Amvest, het bouwbedrijf Heijmans en woningcorporatie de Alliantie. Die kwamen eerder met een plan om daar de compleet nieuwe stad Eemvallei te bouwen met 50.000 woningen. De betrokken overheden hebben dat plan afgeschoten en houden vast aan bebouwing in lage dichtheid. Maar dat is sowieso toekomstmuziek.
De bewoners zijn onderdeel van de woon-werkgemeenschap.